Ruch ludowy w konspiracji lat wojny i okupacji (1939-1945) w publikacjach Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego

W dniu 8 października br. mija 80. rocznica powołania Batalionów Chłopskich nie bez powodu uznawanych przez wielu działaczy, a także i historyków za „największe osiągnięcie ruchu ludowego”.

Wysoce patriotyczna i pełna oddania sprawie wolności kraju postawa ludowców, wiciarzy i siewiarzy oraz szerokich rzesz ludności wiejskiej w okresie okupacji hitlerowskiej w pełni dowiodła, iż wielki, wieloletni wysiłek politycznych organizacji chłopskich czasów zaborów, a później tych działających w Polsce międzywojennej nie poszedł na marne. Lata okupacji hitlerowskiej dla polskich ludowców były wielkim sprawdzianem ich patriotyzmu i zdolności organizacyjnych. Do obrony ojczyzny stanęło prawie pół miliona ludowców i wiciarzy. Część została zmobilizowana do jednostek Wojska Polskiego, wielu organizowało zaplecze do walki z wrogiem.

W kampanii wrześniowej walczyło około 630 tys. chłopów zmobilizowanych do wojska. Potem chłopi walczyli także w różnych formacjach wojskowych na wszystkich frontach II wojny światowej i byli jednymi z najdzielniejszych. Wielu z nich poległo w walce na polach bitew.

W latach okupacji masowo powstające organizacje niepodległościowe znalazły główne oparcie w środowisku wiejskim. Wieś wypełniała funkcje aprowizacyjne dla wojska, a potem była główną bazą, ostoją i uczestnikiem ruchu oporu wszystkich formacji, w których walczyło około 500 tys. polskich chłopów i kobiet wiejskich, tj. ponad 60 proc. całego polskiego ruchu oporu.

Poniesiona przez Polskę klęska w kampanii wrześniowej roku 1939 rozpoczęła jeden z najbardziej trudnych okresów w dziejach polskiego ruchu ludowego. Jego działalność i walka w czasie okupacji w latach 1939-1945 prowadzona była w warunkach eksterminacji – wręcz totalnego zagrożenia biologicznego całego narodu polskiego. Polityka okupantów hitlerowskiego i sowieckiego na ziemiach polskich nie ograniczała się bowiem tylko do utrzymania zdobyczy terytorialnych czy wzmożonej eksploatacji gospodarczej, ale zawierała w sobie długofalowe działania zmierzające do wyniszczenia, unicestwienia narodu polskiego.

Ruch ludowy był współtwórcą Polskiego Państwa Podziemnego

Ruch ludowy był współtwórcą i jednym z głównych członów Polskiego Państwa Podziemnego. Od samego początku ludowcy zdobyli duże wpływy w emigracyjnym rządzie polskim we Francji, a następnie w Wielkiej Brytanii, podobnie jak i w jego delegaturach w okupywanym kraju. Świadectwem znaczenia ruchu ludowego było – po tragicznej śmierci generała Władysława Sikorskiego w lipcu 1943 r. – powierzenie teki premiera emigracyjnego rządu polskiego w Londynie Stanisławowi Mikołajczykowi oraz objęcie funkcji Delegata Rządu na Kraj – także przez ludowca – prof. Jana Piekałkiewicza.

Już w pierwszych miesiącach okupacji działacze ruchu ludowego przystąpili do organizowania własnych struktur konspiracyjnych. 27 lutego 1940 r. powołali do życia Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego, które miało kierować działalnością podziemnej organizacji chłopskiej występującej pod kryptonimem „Roch”.

Dział Naukowo-Badawczy

Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego