Symbol niepodległościowych dążeń Polaków i emancypacji chłopów

Tadeusz Andrzej Bonawentura Kościuszko urodził się 4 lutego 1746 r. w miejscowości Mereczowszczyzna koło Kossowa na Polesiu. Był najmłodszym dzieckiem w średniozamożnej szlacheckiej rodzinie miecznika brzeskiego, pułkownika 3. Pułku Przedniej Straży Buławy Polnej Litewskiej – Ludwika Tadeusza Kościuszki i Tekli z Ratomskich. Miał brata i dwie siostry.

Naukę rozpoczął w 1755 r. w Kolegium Pijarów w Lubieszowie. Po śmierci ojca powrócił do domu w 1760 r. Dziedzicem skromnego rodzinnego majątku miał zostać starszy brat Józef, Tadeusz wybrał wiec karierę wojskowego. Gdy w roku 1765 r. w Warszawie założona została przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego państwowa Szkoła Rycerska, został jej kadetem, a potem będąc wyróżniającym się absolwentem – instruktorem.

W 1769 r. Kościuszko jako królewski stypendysta wyjechał do Paryża, gdzie pogłębiał wiedzę, m.in. w Akademii Wojskowej szwoleżerów gwardii królewskiej w Wersalu. Podczas pięcioletniego pobytu we Francji kształtowały się jego przekonania polityczne i społeczne.

Do kraju powrócił w 1775 r., trzy lata po pierwszym rozbiorze Polski dokonanym przez Rosję, Austrię i Prusy. Po bezskutecznych próbach zatrudnienia się w wojsku polskim jeszcze w tym samym roku wyjechał do Drezna, by tam wstąpić do służby na dworze saskim lub w armii. Rozczarowany niepowodzeniem udał się do Paryża, gdzie dowiedział się o wojnie Ameryce, gdzie brytyjskie kolonie podjęły walkę z Królestwem o swoją odrębność i niezależność.

Bezzwłocznie udał sie za ocean i tam jako ochotnik podjął służbę w armii amerykańskiej. W latach 1775-1782 był uczestnikiem wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Jako utalentowany pułkownik inżynier, wyróżnił się m.in. przy oblężeniu Saratogi (1777), obwarowaniu West Point (1778–1780), oblężeniu Ninety Six (1781).

dr Janusz Gmitruk
dyrektor Muzeum Historii
Polskiego Ruchu Ludowego

Fot. Z archiwum MHPRL