19 lutego 2025 r. o godz. 11:00 w Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie odbędzie sympozjum naukowe pt. „Marszałek Maciej Rataj. Głos, którego nie uciszyły kule. 141. rocznica urodzin Macieja Rataja” połączone z wystawą pt. „Maciej Rataj 1884-1940”. Podczas spotkania uczestnicy otrzymają książki poświęcone Maciejowi Ratajowi ze zbiorów Muzeum Niepodległości w Warszawie, które wręczy dr Tadeusz Skoczek, dyrektor Muzeum.

Organizatorami tego wydarzenia są: wydawnictwo Green Light Media, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie, Muzeum Niepodległości w Warszawie oraz JJ Promotion.

Partnerem wydarzenia jest Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, zaś patronat honorowy objął wicepremier, minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz oraz Piotr Zgorzelski wicemarszałek Sejmu RP.

Program

Obszerny program uroczystości przewiduje otwarcie wystawy pt. „Maciej Rataj 1884-1940” oraz realizację sympozjum naukowego, podczas którego zostaną wygłoszone referaty i przeprowadzona dyskusja.

Tematykę związaną z Maciejem Ratajem zaprezentują: dr Janusz Gmitruk, Miejsce i rola Macieja Rataja w 130.letniej historii ruchu ludowego; dr Mateusz Ratyński, Maciej Rataj jako prezes Stronnictwa Ludowego; dr Mirosława Bednarzak-Libera, Od Galicji do Królestwa Polskiego. Droga Macieja Rataja do wielkiej polityki; dr hab. Arkadiusz Indraszczyk, Konstytucyjne aspekty działalności Macieja Rataja; redaktor Robert Matejuk, „Zielony Sztandar”. Kontynuujemy misję Macieja Rataja; redaktor Andrzej Sowa, Maciej Rataj w mojej działalności dziennikarskiej.

Uroczystości w Warszawie poprzedzi złożenie przez patronów honorowych wydarzenia

hołdu Maciejowi Ratajowi i kwiatów na pomniku legendarnego marszałka Sejmu w Palmirach.

O inicjatywie

Podejmując inicjatywę pt. „Marszałek Maciej Rataj. Głos, którego nie uciszyły kule. 141. rocznica urodzin Macieja Rataja” organizatorzy chcą przybliżyć polskiemu społeczeństwu postać Macieja Rataja jednego z najwybitniejszych Polaków zasłużonego dla całego kraju. Maciej Rataj był geniuszem politycznym, perłą polskiego parlamentaryzmu, jednym z najwybitniejszych reformatorów systemu oświaty i szkolnictwa w dziejach Polski, znakomitym publicystą, nauczycielem obdarowanym talentem pedagogicznym oraz imponującą wiedzą, a także wielkim polskim patriotą, który krwią zapisał swoją miłość do ojczyzny – oddając za nią to co najcenniejsze – własne życie. Mądrość i szlachetność, wiedza, postawa i osobowość oraz system wartości czynią z Macieja Rataja wzór człowieka o najwyższych standardach społecznych.

Idea

Maciej Rataj nie tylko wierzył w demokrację, ale za nią oddał życie. Nie walczył mieczem ani nie dowodził armią,  lecz stał na straży praworządności, sprawiedliwości i prawa do samostanowienia. Gdy przyszła wojna, nie uciekał. Nie szukał bezpieczeństwa dla siebie, choć dobrze wiedział, że jest na niemieckiej liście. Wybrał Polskę, nawet gdy oznaczało to więzienie, a później – egzekucję. Nie bronił się. Nie błagał o życie. Był świadomy, że wolność i honor mają swoją cenę.

21 czerwca 1940 roku w Palmirach został rozstrzelany. Hitlerowcy myśleli, że zabili go raz na zawsze. Ale czy można zabić człowieka, którego wielkie idee żyją dalej i inspirują kolejne pokolenia Polaków?

Jego śmierć nie była końcem, lecz początkiem legendy. Przetrwała wśród tych, którzy kontynuowali jego dzieło – w polskim parlamentaryzmie, w strukturach ministerialnych, w samorządach lokalnych, oświacie w każdym, kto wierzył, że Polska to nie tylko instytucje i procedury, lecz przede wszystkim

wspólnota oparta na wolności, godności i odpowiedzialności za dobro wspólne.

19 lutego, Maciej Rataj rodzi się na nowo  – w naszej pamięci, w debacie o przyszłości Polski,  w zobowiązaniu do obrony demokracji. Jego życie to dowód, że parlamentaryzm to nie tylko instytucje i procedury, ale przede wszystkim ludzie, którzy są gotowi bronić demokracji – czasem za cenę własnego życia.

Zasługi Macieja Rataja dla Polski

Długa jest lista doniosłych zasług Rataja dla odradzającej się Polski. Wymieńmy najistotniejsze:

• Sprawując funkcję Marszałka Sejmu do roku 1928, dwukrotnie – w roku 1922, po zabójstwie Gabriela Narutowicza, a następnie w roku 1926, po ustąpieniu Stanisława Wojciechowskiego – pełnił obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Wtedy to dwukrotnie uchronił Polskę przed wojną domową dążąc do pojednania narodowego.
• W pierwszym parlamencie odrodzonej Polski pracował w komisjach: oświaty, spraw zagranicznych i konstytucyjnej. W tej ostatniej pełnił funkcję wiceprzewodniczącego, a następnie przewodniczącego, w dużym stopniu przyczyniając się do opracowania Konstytucji Marcowej (1921) i nowej ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu (1922).
• W koalicyjnym rządzie Wincentego Witosa jako minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego odegrał wielką rolę w rozwoju szkolnictwa powszechnego. Był autorem projektu ustawy – która miała doniosłe znaczenie dla wsi – o zakładaniu i utrzymywaniu powszechnych szkół podstawowych. Opracował zasady dokształcania nauczycieli niewykwalifikowanych, powołując w tym celu Państwowy Instytut Pedagogiczny i Akademię Techniczną. Za kadencji ministra Rataja powstała Komisja Pedagogiczna, której zadaniem było przygotowanie podstaw rozwoju polskiej nauki o wychowaniu narodowym.
• Powołał do życia Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego i nadał podziemnej działalności chłopów nie tylko kierownictwo, ale także strukturę organizacyjną oraz podstawy konspiracyjnego działania. Angażując się w budowę ponad partyjnych, ogólnopolskich struktur politycznych był Rataj także współtwórcą zrębów Podziemnego Państwa Polskiego.