W roku Tadeusza Kościuszki ogłoszonym przez Samorząd Województwa Mazowieckiego z okazji 230. rocznicy Insurekcji (1794 – 2024), organizowanych jest wiele imprez. Główny program przygotowało Muzeum Niepodległości wspólnie z Polską Fundacją Kościuszkowską. Galeria Malarstwa Historycznego Muzeum Niepodległości, nieposiadająca stałego jeszcze miejsca ekspozycji, w oczekiwaniu na przysposobienie tzw. działobitni w twierdzy Cytadela Warszawska, organizuje wystawy w różnych miejscach Warszawy i Mazowsza. Staramy się też o środki na zakupy, ostatnio na kolekcję znakomitych grafik Mariana Kratochwila (1906 – 1997), artysty kresowego tworzącego po II wojnie światowej na emigracji. Liczba wystaw Galerii zbliża się do czterdziestu. Przypomnijmy tytuły ostatnich, zaprojektowanych przez Małgorzatę Karolinę Piekarską – kierowniczkę Działu Zbiorów: „Wiara i Nadzieja na zesłaniu” w Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej (17 września 2024 – 10 stycznia 2025); Hakob Mikayelyan, Grażyna Kostawska, Piotr Szałkowski, „Od Racławic (1794) do Radzymina (1920)” w Muzeum Bitwy Warszawskiej 1920 w Radzyminie, Oddział Muzeum Niepodległości w Warszawie (17 – 31 lipca 2024), Gminnym Centrum Informacji, Kultury, Sportu i Rekreacji w Długosiodle (1 – 17 września 2024); „Wszystko gra. As bierze raz. Z kartami w niewoli i na wolności”, Warszawa, Galeria Brama Bielańska (10 – 23 maja 2024); „Wszystko gra. Szach i mat. Szachy w drodze do Niepodległości”, X Pawilon Cytadeli Warszawskiej (17 maja – 23 sierpnia 2024).
W październiku na terenie Warszawy i Mazowsza organizowaliśmy kolejne, już 41. Międzynarodowe Sympozjum Kościuszkowskie. Garwolin, Sobolew, Żelechów, a nade wszystko Maciejowice, jak co roku gościli wykładowców z Polski i Europy, a także gości z Białorusi, z terenów związanych z urodzeniem i młodością Tadeusza Kościuszki. Leszek Marek Krześniak, prezes Polskiej Fundacji Kościuszkowskiej zorganizował już w roku 230-lecia Insurekcji wiele ważnych koncertów, sesji popularno-naukowych i wystaw. Oprócz wyżej wymienionych, dużym powodzeniem cieszyły się ekspozycje przedstawiające portrety ludzi tradycji kościuszkowskiej, wystawy pocztówek i telegramów z motywami przypominającymi Naczelnika i jego działalność na obu półkulach, artefakty związane z Górą Kościuszki w Australii i kultem Tadeusza Kościuszki wśród Aborygenów.
Rocznicę Insurekcji Warszawskiej (17 kwietnia 2024) przypomniano wielkim wydarzeniem plenerowym, przemarszem 230-metrowej, biało-czerwonej flagi sprzed pomnika Tadeusza Kościuszki do Grobu Nieznanego Żołnierza i dalej do Muzeum Niepodległości, gdzie odbyła się konferencja „230 rocznica powstania na Mazowszu”. Podobne marsze przygotowano przy okazji narodowego święta Stanów Zjednoczonych i Francji, krajów tak bardzo związanych z działalnością Tadeusza Kościuszki. Warto wspomnieć ostatnią wystawę przygotowaną przez dr. L. M. Krześniaka, która miała doskonałe podsumowanie wypowiedziane przez wicepremiera polskiego rządu podczas tradycyjnego Święta Ludowego w Proszowicach. Władysław Kosiniak-Kamysz w okolicznościowym przemówieniu, wydrukowanym później w katalogu wystawy Od Racławic do Radzymina, powiedział:
„Nowoczesny naród polski swoją tożsamość tworzył na polach bitew. Od zarania dziejów orężem zdobywać musieliśmy własną niezależność, suwerenność i wolność. Tendencje obywatelskie niesłychane przyśpieszenie zdobyły od czasów Insurekcji Kościuszkowskiej, kiedy naczelnik tego powstania sięgnął po warstwy chłopskie. Od Bitwy pod Racławicami, gdzie szalę zwycięstwa przechylili kosynierzy, Tadeusza Kościuszkę nazywano chłopskim królem.
Tadeusz Kościuszko przywdziewając krakowską sukmanę zawarł ścisły związek braterstwa z chłopami, którzy stanęli z nim ramię w ramię. Te wydarzenia sprzed 230 lat dały impuls do tworzenia narodu świadomego swoich praw i obowiązków. Wiktoria racławicka dała początek kształtowaniu się naszego narodu w oparciu o wszystkich obywateli: szlachtę, mieszczaństwo i chłopów. Był to proces długotrwały, burzliwy i bardzo trudny.
Zwieńczony został wielkim zwycięstwem pod Radzyminem, zwanym «Cudem nad Wisłą». Prawdziwie staliśmy się wtedy wspólnotą narodową – wszyscy mieszkańcy zaczęli być gospodarzami swojego państwa, Polski. Stanęli do jej obrony z Wincentym Witosem na czele. Wygraliśmy wolność naszej Ojcowizny, naszej Ojczyzny i naszej Europy. Od tej historycznej daty – 15 sierpnia 1920 roku możemy mówić, że jesteśmy stąd, że to nasza ziemia, nasz matecznik. Z tej ziemi wyrastają nasze korzenie”.
Przy okazji sympozjum kościuszkowskiego, zorganizowanego w Warszawie i na Mazowszu prezentowaliśmy uczestnikom album związany z wojskiem Naczelnika. Wydawnictwo przewidziane jest do nieodpłatnej prezentacji w mazowieckich szkołach oraz placówkach oświatowych noszących imię Tadeusza Kościuszki na terenie całej Polski.
Wciąż przypominać musimy dokonania Tadeusza Kościuszki.
Tadeusz Skoczek
Dyrektor
Muzeum Niepodległości w Warszawie