„Obok zabytków materialnych – dziedzictwa materialnego – ważnym elementem dziedzictwa kulturowego są również idee niematerialne, dziedzictwo niematerialne: zwyczaje, przekazy ustne, język, rytuały, wiedza i umiejętności. Dziedzictwo niematerialne” – definicja Janusza Gmitruka.

Corocznie składamy sobie życzenia świąteczne.  Osobiście i w formie pisemnej. Te wysyłane kiedyś miały tradycją ustaloną formę. Na stronie głównej, zwanej z łacińska awersem, przedstawiano zazwyczaj reprodukcję dzieła sztuki związanego z konkretnym świętem. Rewers projektowany był w ten sposób by napisać odręcznie adres odbiorcy oraz treść życzeń. Niekiedy zaznaczano też miejsce gdzie należy nakleić znaczek pocztowy. Przez wiele lat ta forma łączności z bliskimi i znajomymi była kultywowana w niezmienionej formie. Zbiory muzealne obfitują w wiele przykładów takich archiwalnych kartek (w nomenklaturze działów zbiorów najczęściej stosuje się tu termin: pocztówka). W pewnym czasie podobną formę przybrały telegramy, szczególnie patriotyczne, okolicznościowe, rocznicowe.

Współcześnie nie wysyłamy już telegramów. Rewolucja cyfrowa zmieniła diametralnie materię wykorzystywaną w kontaktach międzyludzkich. Początkowo pojawiły się na niektórych portalach propozycje wysyłania życzeń elektronicznych z dowolnie przedstawionymi motywami. Wystarczyło dopisać swoje nazwisko i „kliknąć” adres wybranej osoby.  Ten sposób chyba już zaniknął, być może z powodu ochrony danych osobowych (RODO). Łatwiejszą i szybszą formą są życzenia wysyłane poprzez SMS. Short Message Service daje niezwykłe możliwości: wystarczy wpisać życzenie i jednym ruchem wysłać je do wszystkich, zapisanych w naszej książce adresowej.

Ta ostatnia forma upowszechniła się szczególnie podczas godzin oczekiwania na wieści z Watykanu, czasu odchodzenia papieża Polaka. Po śmierci Jana Pawła II nasze telefony pełne były krótkich informacji żałobnych, nierzadko poetyckich, pięknych i wzruszających. Ciekawe czy ktoś zanotował tamte komunikaty, czy będziemy się mogli z przykładami tej literatury zapoznać. Warto przejrzeć swoje telefony, jeśli to jeszcze możliwe z dnia 2 kwietnia 2005 i kilku dni późniejszych.

Wszystkie te wiadomości, tworzone bez wglądu na rodzaj wykorzystywanego przekazu, są naszym niematerialnym dziedzictwem kulturowym. Janusz Gmitruk podaje taką oto definicję: „Obok zabytków materialnych – dziedzictwa materialnego – ważnym elementem dziedzictwa kulturowego są również idee niematerialne, dziedzictwo niematerialne: zwyczaje, przekazy ustne, język, rytuały, wiedza i umiejętności. Dziedzictwo niematerialne twory i kształtuje zbiorową pamięć”.

Życzenia świąteczne są więc przykładem dziedzictwa niematerialnego, bez względu na formę przekazu. Zwyczajem przekazywanym poprzez pokolenia. Dziedzictwem rytualnym, nieraz zawierającym zabytek językowy, zwyczajem znany „z dziada, pradziada”…