Konferencja naukowa i wystawa
Mazowieckie Barwy Niepodległej
9 listopada 2023 r. w siedzibie Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego (aleja Wilanowska 204 w Warszawie) odbyła się konferencja naukowa pt.: „Mazowieckie Barwy Niepodległej”. Otwarto również wystawę obrazów twórców polskich poświęconą motywom i symbolice niepodległościowej.
Konferencję naukową poprowadzili dr Janusz Gmitruk, dyrektor Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie i Robert Matejuk redaktor naczelny „Zielonego Sztandaru”. Samorząd Województwa Mazowieckiego był partnerem wydarzenia. Samorząd Mazowsza reprezentowali: pełnomocnik Zarządu Województwa ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Zbigniew Czaplicki oraz Witold Prandota z Kancelarii Marszałka Województwa Mazowieckiego
Organizatorami wydarzenia było wydawnictwo Green Light Media (reprezentował je prezes Jerzy Janczak), Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie, Muzeum Niepodległości w Warszawie (reprezentował je dyrektor Tadeusz Skoczek, Fundacja „Grom” (reprezentowała ją prezes Zarządu Agnieszka Petelicka), JJ PROMOTION oraz miesięcznik „Zielony Sztandar”.
Podczas konferencji wygłoszono szereg interesujących referatów. dr Janusz Gmitruk (MHPRL): Kazimierz Bagiński. Dr Mirosława Bednarzak-Libera (MHPRL): Tomasz Nocznicki. Dr hab. Arkadiusz Indraszczyk (Uniwersytet Przyrodniczo – Humanistyczny w Siedlcach i MHPRL): Stanisław Thugutt. W imieniu dr Mateusza Ratyńskiego(MHPRL) jego referat zaprezentował Adam Sidorkiewicz (MHPRL): Stanisław Osiecki. Dr Agnieszka Zięba-Dąbrowska (MHPRL): Irena Kosmowska.Prof. dr hab. Romuald Turkowski (Uniwersytet Warszawski i MHPRL): Andrzej Czapski. Robert Matejuk (Zielony Sztandar): Maciej Rataj.
Narodziny niepodległej Polski
105 lat temu odrodziła się niepodległa Polska. Odzyskanie niepodległości w listopadzie 1918 r. jest faktem zaliczanym do najdonioślejszych wydarzeń nie tylko XX wieku, ale także ponad tysiącletnich dziejów państwa polskiego. Po 123-letniej niewoli spełniło się marzenie wielu pokoleń Polaków, pozbawianych nadziei na wyrwanie się spod jarzma obcego panowania. W świadomości społecznej NIEPODLEGŁOŚĆ POLSKI symbolizuje 11 LISTOPADA – dzień kapitulacji pokonanych w 1918 r. mocarstw centralnych.
Wydawnictwo Green Light Media, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie, Muzeum Niepodległości w Warszawie, Fundacja GROM, JJ PROMOTION i czasopismo „Zielony Sztandar” uczcili to wydarzenie poprzez zorganizowanie konferencji naukowej i wystawy pod zbiorczym tytułem: „Mazowieckie Barwy Niepodległej”.
Przedstawiciele Ziemi Mazowieckiej pozostawili trwały ślad w pamięci potomnych. Walczyli o odzyskanie niepodległości w 1918 r. i podczas okupacji hitlerowskiej. Wnosili istotny wkład w rozwój Polski w okresie międzywojnia. Często, niesłusznie, są to osobowości mimo wielkich zasług mniej znane, czy za mało kojarzone z Mazowszem. Wiele z nich było związanych z ruchem ludowym, pracowali wśród ludności chłopskiej oraz reprezentowali jej interesy na forum władzy ustawodawczej i wykonawczej. Źródła ludowej ideologii wypływały z nierozerwalnego związku dwu wielkich dążeń: do niepodległości Polski i do społecznego wyzwolenia chłopów.
Podejmując inicjatywę Mazowieckie Barwy Niepodległej organizatorzy przybliżyli polskiemu społeczeństwu sylwetki oraz osiągnięcia działaczy mocno związanych z Mazowszem.
Bohaterowie Mazowsza i całej Polski
Kazimierz Bagiński – działacz ruchu ludowego, w latach 1919 – 1930 poseł na Sejm II RP (na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm I i II kadencji), publicysta. Współtwórca PSL „Wyzwolenie”, twórca lotnej Polskiej Organizacji Wojskowej, legionista, żołnierz w wojnie polsko – bolszewickiej, współorganizator Centrolewu, więzień brzeski. W czasie okupacji niemieckiej w Polsce wiceprezes Rady Jedności Narodowej. Działał w SL „Roch” (m.in. od października do listopada 1944 był prezesem Centralnego Kierownictwa Ruchu Ludowego). Po powrocie do kraju działacz Polskiego Stronnictwa Ludowego (mikołajczykowskiego).
Tomasz Nocznicki – działacz ruchu ludowego i niepodległościowego, publicysta, współzałożyciel „Zarania”, poseł na Sejm i senator wybrany w województwie warszawskim. Minister bez teki w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego.
Założyciel słynnych sadów grójeckich na Mazowszu, prezes Towarzystwa Kółek Rolniczych im. Stanisława Staszica, członek Centralnego Komitetu Narodowego w Warszawie, członek Komisji Sejmowo-Konstytucyjnej Tymczasowej Rady Stanu.
Jako przedstawiciel ruchu zaraniarskiego uważał, że cały ruch ludowy powinien przede wszystkim walczyć o oświatę dla ludu oraz o pełny dostęp do nauki dla wszystkich dzieci wiejskich. Słynne są jego słowa: „Ucz się chłopie, bo jeśli nie będziesz się uczył, to będziesz głupi, to cię po wiek wieków będą wyzyskiwali, a ty się będziesz upadlał, i różnych niewiele wartych, a nieraz – z przeproszeniem – błaznów całował po rękach i tytułował ich aż wielmożnymi”.
W 1915 współzakładał Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie” w Królestwie Polskim, którego był pierwszym prezesem do 1916 r.
Stanisław Thugutt – działacz w ruchu ludowym, spółdzielczym, Lidze Obrony Praw Człowieka i Obywatela (której był współzałożycielem) oraz Polskim Towarzystwie Krajoznawczym. W młodości członek, a następnie skarbnik Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), a później żołnierz Legionów Polskich.
Po wybuchu I wojny świat. działacz Zjednoczenia Organizacji Niepodległościowych ze Związku Patriotów. Członek Centralnego Komitetu Narodowego w Warszawie (VII 1916 – V 1917). Był członkiem Komisji Komisarskiej Tymczasowej Rady Stanu.
W 1918 roku otrzymał tekę ministra spraw wewnętrznych w rządzie Ignacego Daszyńskiego, tę samą funkcję pełnił w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego.
W 1921 roku został prezesem PSL „Wyzwolenie”, a w 1922 roku w wyniku wyborów parlamentarnych został wybrany posłem na Sejm I kadencji. Objął funkcję przewodniczącego klubu PSL „Wyzwolenie”.
Był współtwórcą Centrolewu i przeciwnikiem sanacji. Od 1931 roku należał do Stronnictwa Ludowego, gdzie w latach 1931–1935 był członkiem rady naczelnej, a od 1936 do 1938 roku prezesem RN.
Stanisław Osiecki – działacz ruchu ludowego, poseł na Sejm II RP (na Sejm Ustawodawczy oraz I kadencji), senator III kadencji (1935), minister w rządach II Rzeczypospolitej. Po II wojnie światowej poseł do Krajowej Rady Narodowej, potem poseł na Sejm Ustawodawczy, taternik. Członek Centralnego Komitetu Narodowego w Warszawie, posła i senatora, ministra w rządach II Rzeczypospolitej.
Od grudnia 1915 do maja 1917 był członkiem Centralnego Komitetu Narodowego w Warszawie. Był jednym z czołowych działaczy Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Demokratycznych. W latach 1915–1920 członek Zarządu Głównego PSL „Wyzwolenie” (od 1917 do 1918 jego wiceprezes).
W latach 1921–1931 członek Rady Naczelnej i w latach 1920–1921 i 1925–1931 członek Zarządu Głównego PSL „Piast”. W latach 1919–1925 poseł na Sejm RP (21 listopada 1925 zrzekł się mandatu) i wicemarszałek Sejmu. W 1923 prezes Głównego Urzędu Ziemskiego i minister reform rolnych w rządzie Wincentego Witosa (tzw. Chjeno-Piast). W latach 1925–1926 minister przemysłu i handlu w rządach Aleksandra Skrzyńskiego i Wincentego Witosa.
W okresie okupacji niemieckiej w latach 1940–1944 przewodniczący Centralnego Kierownictwa Ruchu Ludowego w ramach Polskiego Państwa Podziemnego.
Irena Kosmowska – działaczka niepodległościowa, ludowa i oświatowa. Poseł na Sejm Ustawodawczy oraz I i II kadencji w II RP.
Była współorganizatorką i sekretarzem generalnym Towarzystwa Kółek Rolniczych im. S. Staszica, gdzie zajmowała się m.in. popularyzacją spółdzielczości wiejskiej. Dzięki jej pomysłowi i wysiłkom oraz pieniądzom powstała w 1913 r. szkoła dla dziewcząt w Krasieninie. Przed I wojną światową brała udział w organizowaniu szkół rolniczych w Kruszynku, Gołotczyźnie, Sokołówku i Bratnem. Wraz z Jadwigą Dziubińską opracowała program pierwszych szkół ludowych wzorowany na duńskich uniwersytetach ludowych i czeskich szkołach rolniczych.
Andrzej Czapski – zwany mazowieckim Witosem, trybun gostynińskiej wsi, działacz niepodległościowy, poseł II RP, organizator strajków chłopskich. Poseł II kadencji 1928-30.
Czł. PSL „Piast” (1921-24 czł. RN), od 1926 w Stronnictwie Chłopskim (prezes Zarządu Powiatowego, od 1929 sekretarz prezydium RN). Działacz Centrolewu, w 1930 na krótko aresztowany. Od 1931 w SL (1931-39 czł. RN, wiceprezes i prezes Zarządu Wojewódzkiego w Warszawie oraz Zarządu Powiatowego w Gostyninie, od 1936 czł. NKW, od 1938 jego wiceprezes). W 1937 współorganizator wielkiego strajku chłopskiego. W l. 20. i 30. czł. Sejmiku i Wydziału Powiatowego w Gostyninie, prezes Zarządu Powiatowego Powszechnej Kasy Oszczędności, czł. Rady Szkolnej oraz ZG Centralnego Zw. Kółek Rolniczych.
Maciej Rataj – wybitny działacz ludowy, poseł, marszałek Sejmu, zastępujący Prezydenta RP. W kwietniu 1936 powołany na stanowisko prezesa Naczelnego Komitetu Wykonawczego Stronnictwa, wobec nieobecności Wincentego Witosa w kraju. Ponownie prezesem SL był od marca 1938 do maja 1939. Publicysta, m. in. współtwórca i założyciel czasopisma „Zielony Sztandar”.
Maciej Rataj jest bez wątpienia jednym z najwybitniejszych i najbardziej zasłużonych polityków w dziejach Polski. Długa jest lista doniosłych zasług Rataja dla odradzającej się Polski. Wymieńmy najistotniejsze:
Sprawując funkcję Marszałka Sejmu do roku 1928, dwukrotnie – w roku 1922, po zabójstwie Gabriela Narutowicza, a następnie w roku 1926, po ustąpieniu Stanisława Wojciechowskiego – pełnił obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Wtedy to dwukrotnie uchronił Polskę przed wojną domową dążąc do pojednania narodowego.
W pierwszym parlamencie odrodzonej Polski pracował w komisjach: oświaty, spraw zagranicznych i konstytucyjnej. W tej ostatniej pełnił funkcję wiceprzewodniczącego, a następnie przewodniczącego, w dużym stopniu przyczyniając się do opracowania Konstytucji Marcowej (1921) i nowej ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu (1922).
W koalicyjnym rządzie Wincentego Witosa jako minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego odegrał wielką rolę w rozwoju szkolnictwa powszechnego. Był autorem projektu ustawy – która miała doniosłe znaczenie dla wsi – o zakładaniu i utrzymywaniu powszechnych szkół podstawowych. Opracował zasady dokształcania nauczycieli niewykwalifikowanych, powołując w tym celu Państwowy Instytut Pedagogiczny i Akademię Techniczną. Za kadencji ministra Rataja powstała Komisja Pedagogiczna, której zadaniem było przygotowanie podstaw rozwoju polskiej nauki o wychowaniu narodowym.
Powołał do życia Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego i nadał podziemnej działalności chłopów nie tylko kierownictwo, ale także strukturę organizacyjną oraz podstawy konspiracyjnego działania. Angażując się w budowę ponadpartyjnych, ogólnopolskich struktur politycznych był Rataj także współtwórcą zrębów Podziemnego Państwa Polskiego.