30 listopada 2022 r. w Bibliotece Publicznej m.st. Warszawy Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego, na ul. Koszykowej odbyło się kolejne seminarium w ramach ważnego cyklu: Jak naprawić Polskę. Tym razem szef Instytutu Politycznego im. Macieja Rataja dr Czesław Siekierski – gospodarz spotkania podjął temat pt. Demografia – problemy i wyzwania. On też przypomniał o misji Instytutu w zakresie podejmowania problematyki z zakresu spraw społecznych i gospodarczych oraz zaanonsował prelegentów.
Główną prezentację dotyczącą demografii, problemów oraz wyzwań przedstawiła profesor Monika Stanny – doktor habilitowany nauk ekonomicznych, profesor Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. Dyrektor IRWiR PAN. Prowadzi badania z zakresu ekonomii przestrzennej, ekonomii rozwoju, demografii, lokując swój przedmiot badań w studiach wiejskich. Kierownikwieloletniego projektu Monitoring rozwoju obszarów wiejskich oraz autorka rozdziałów demograficznych w serii „Raport o stanie wsi”(FDPA). W seminarium wzięła również udział Małgorzata Cierniak-Piotrowska – naczelnik wydziału Statystyki Ludności i Analiz w Departamencie Badań Demograficznych Głównego Urzędu Statystycznego. Przedstawiła ona prezentację pt. „Stan i struktura ludności w Polsce, zróżnicowanie przestrzenne wybranych zjawisk i procesów (wyniki NSP 2021).
Według prof. Moniki Stanny IRWiR) liczba ludności żyjącej obecnie na obszarach administracyjnie wiejskich w Polsce wynosi 15,4 mln i stanowi 40% ogółu ludności kraju.
Może trudno w to uwierzyć, ale ta liczba utrzymuje się od zakończenia II wojny światowej. To dlatego, że nadwyżka ludności z demograficznej reprodukcji emigrowała do miasta, tzn. przyrost ludności na wsi wynikający z większej liczby urodzeń niż zgonów był „konsumowany” przez miasto. Sprzyjała temu industrializacja i urbanizacja kraju.
W latach 2016 – 2020 odnotowano systematyczny wzrost bezwzględnej liczby ludności wiejskiej (zmiana o 0,4%) przy jednoczesnym systematycznym spadku liczby ludności ogółem.
Polska wieś jest bardzo zróżnicowana i to zróżnicowanie będzie się pogłębiać. W Polsce zauważamy dwa porządki przestrzenne tego zróżnicowania. Pierwszy to kontinuum historyczne, czyli podział na wieś wschodnią – relatywnie mniej rozwiniętą – i wieś zachodnią. Na tym porządku wciąż waży stygmat zaborów. Drugie kontinuum, umacniające się, dotyczy podziału na wieś podmiejską i wieś peryferyjną, czyli taką, która znajduje się przy granicy województw. Wieś peryferyjna obecnie intensywnie wyludnia się, poziom jej rozwoju jest względnie niski.
W Polsce od 2013 roku utrzymuje się przewaga liczby zgonów nad liczbą urodzeń. Ujemny przyrost naturalny pozostanie cechą zmian ludnościowych w przyszłości. Kraje regionu Europy Środkowo-Wschodniej, obecnie zaliczane do relatywnie młodych demograficznie, za 30 lat będą miały jedne z najstarszych społeczeństw na świecie, a Polska znajduje się wśród liderów tych przekształceń ludności.
Małgorzata Cierniak-Piotrowska – naczelnik wydziału w GUS przedstawiła prezentację pt. „Stan i struktura ludności w Polsce, zróżnicowanie przestrzenne wybranych zjawisk i procesów (wyniki NSP 2021). Według danych GUS w 2021 roku w Polsce mieszkało 38 mln 36 tys. 118 osób, oznacza to, że dziesięć lat wcześniej było nas o 476 tysięcy więcej.
W 2021 r., w porównaniu do sytuacji sprzed 10 lat, liczebność osób w wieku produkcyjnym spadła o 2,2 miliona. Aktywnych zawodowo było 16,9 mln Polaków, w tym w wieku produkcyjnym (mężczyźni 18–64 lata, kobiety 18–59 lat) było 16,2 milionów.
Według GUS liczba ludności w wieku poprodukcyjnym wyniosła prawie 8,6 mln osób, co stanowiło 22,4% ogólnej populacji. Co piąty mieszkaniec Polski ma obecnie powyżej 60 lat
W Polsce na koniec 2020 roku według danych GUS populacja osób powyżej 60 lat wyniosła 9,8 mln. Odsetek osób starszych w populacji polski osiągnął poziom 25,6%. Według prognozy GUS, liczba ludności w wieku 60 lat i więcej w Polsce w roku 2030 ma wzrosnąć do poziomu 10,8 mln, a w 2050 r. wyniesie 13,7 mln. Osoby te będą stanowiły około 40% ogółu ludności Polski.
Starzenie się społeczeństwa obserwowane jest z różnym natężeniem w poszczególnych województwach. W 2020 r., podobnie jak rok wcześniej, najwyższym odsetkiem osób w wieku 60 lat i więcej charakteryzowało się województwo łódzkie (28,0%), świętokrzyskie (27,7) i śląskie (27,2) natomiast najniższym – małopolskie (23,8%).