Konferencja naukowa, wystawa, odsłonięcie popiersi
„Prawda i pamięć”. Obchody 82. rocznicy powstania Batalionów Chłopskich
Na rozkaz sumienia. Generał Główny BCh Franciszek Kamiński w 120. rocznicę urodzin
7 października 2022 r. w siedzibie Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie odbyła się konferencja naukowa Prawda i pamięć. Obchody 82. rocznicy powstania Batalionów Chłopskich, otwarto wystawę Na rozkaz sumienia. Generał Główny BCh Franciszek Kamiński w 120. rocznicę urodzin, a także dokonano odsłonięcia popiersi Marii Szczawińskiej, Józefa Niećki, Hanny Chorążyny i Kazimierza Banacha autorstwa Józefa Opali. Odsłonięcia dokonali: dyrektor Janusz Gmitruk, b. wicepremier Józef Kozioł oraz prezes ZMW Adam Nowak.
Uroczystości poprzedziło złożenie kwiatów pod pomnikiem Żołnierzy Batalionów Chłopskich i Ludowego Związku Kobiet w Warszawie. W ceremonii uczestniczył dr Janusz Gmitruk, dyrektor Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego wraz z pracownikami, Bożena Żelazowska, poseł PSL i Ewa Kierzkowska, dyr. Klubu Parlamentarnego Koalicja Polska – PSL, UED, Konserwatyści, Jerzy Janczak, prezes wydawnictwa Green Light Media oraz Robert Matejuk, redaktor naczelny „Zielonego Sztandaru”.
Organizatorem wydarzenia było Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie i wydawnictwo Green Light Media. Partnerem wydarzenia był Samorząd Województwa Mazowieckiego.
Uczestników konferencji powitał dr Janusz Gmitruk. Dyrektor Muzeum wygłosił referat pt. Fenomen Batalionów Chłopskich i jego komendanta gen. Franciszka Kamińskiego. – W kampanii wrześniowej walczyło około 630 tysięcy chłopów zmobilizowanych do wojska. Ruch ludowy był współtwórcą i jednym z głównych członów Polskiego Państwa Podziemnego. Utworzenie Batalionów Chłopskich – własnej siły zbrojnej było bez wątpienia wielkim osiągnięciem myśli politycznej i zdolności organizacyjnych konspiracyjnego ruchu ludowego. Bataliony Chłopskie były drugą pod względem liczebności organizacją podziemia mającą klasowy i demokratyczny charakter, a jednocześnie otwartą dla wszystkich, którzy chcieli walczyć z okupantem bez względu na wyznanie i pochodzenie społeczne. Walka w latach 1939-1945 toczyła się na różnych frontach życia podziemnego. Działalność BCh miała szerszy aspekt – powodowała większą aktywność wsi, podbudowywała ją moralnie i psychicznie. Kobiety wiejskie od samego początku okupacji współpracowały czynnie w organizowaniu ogniw ruchu oporu. W roku 1942, wychodząc naprzeciw dążeniu działaczek ludowych, do rozwinięcia aktywniejszej pracy w środowisku wiejskim powołano Ludowy Związek Kobiet. Zamojszczyzna urosła do symbolu walki chłopów polskich o ziemię i niepodległość. Zbrojne wystąpienia Batalionów Chłopskich w latach 1942 i 1943 były wydarzeniem bez precedensu w walce narodów Europy z niemieckim faszyzmem, pierwszą próbą sił ruchu oporu w otwartej walce z wrogiem – podkreślił dr Janusz Gmitruk.
List Waldemara Pawlaka, przewodniczącego Rady Naczelnej PSL skierowany do uczestników odczytał prezes ZMW Adam Nowak. – 120. rocznica urodzin Komendanta Głównego Batalionów Chłopskich gen. Dywizji Franciszka Kamińskiego, Honorowego Prezesa PSL jest dla nas ważną rocznicą, która skłania do głębokiej refleksji nad jego życiem i działalnością. Franciszek Kamiński syn ziemi świętokrzyskiej, ludowiec i patriota jest postacią wyjątkową, niekwestionowanym autorytetem – zaznaczył w liście Waldemar Pawlak. – Muzeum daje dobry przyczynek do dyskusji, do kultywowania pamięci o Batalionach Chłopskich, o ruchu ludowym w każdym jej aspekcie. Przyszliśmy tutaj na rozkaz sumienia. Ten rozkaz sumienia nakazuje nam pamięć o Batalionach Chłopskich – ocenił Adam Nowak.
Zbigniew Czaplicki, pełnomocnik Zarządu Województwa ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych odczytał list z przesłaniem marszałka Mazowsza Adama Struzika.
– Rocznica powołania chłosty jest jednym z największych świąt ruchu ludowego. Powstałe z niej Bataliony Chłopskie skupiły pod zielonym sztandarem 170 tys. armię. Dokonania największej militarnej organizacji polskiej wsi w czasie II wojny światowej do dziś napawają dumą kolejne pokolenia ludowców. Swoistym fenomenem jest gen. Franciszek Kamiński. Dzisiaj wyjątkową wartość ma rozważna i sumienna praca dla regionalnych i lokalnych społeczności. Dzisiejsze spotkanie stanowi okazję do pielęgnowania wspólnej historii i tradycji, ale też wiedzie ku wyciąganiu wniosków nt. przyszłości naszego kraju i wzmacniania pozycji Polski w zjednoczonej Europie – wskazuje w liście gospodarz Mazowsza.
Robert Matejuk, redaktor naczelny „Zielonego Sztandaru” podziękował dyrekcji i pracownikom MHPRL oraz samorządowi Mazowsza za wspólne inicjatywy upamiętniające, to co ważne dla regionu i kraju. Wskazał również na znaczenie popularności Zeszytów Historycznych, które od kilku lat ukazują się na łamach „Zielonego Sztandaru” we współpracy z MHPRL.
Dr Mateusz Ratyński wygłosił referat pt. Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego „Roch”. Do organizowania własnych struktur konspiracyjnych ludowcy przystąpili już w pierwszych miesiącach okupacji. Z inicjatywy Macieja Rataja 27 lutego 1940 r. powołane zostało Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego. Miało ono kierować działalnością tajnego Stronnictwa Ludowego „Roch”, jednoczącego do walki z wrogiem działaczy przedwojennego SL, Związku Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” i Związku Młodej Wsi „Siew”. – Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego stanowiło nad Batalionami Chłopskimi kontrolę pod względem politycznym. Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego to tak naprawdę Stronnictwo Ludowe „Roch”, czyli następca przedwojennego Stronnictwa Ludowego – powiedział dr Mateusz Ratyński.
Dr hab. Arkadiusz Indraszczyk przedstawił referat pt. Ludowcy we władzach Polskiego Państwa Podziemnego. Za początek działalności Polskiego Państwa Podziemnego przyjmuje się 27 września 1939 r. – dzień powstania Służby Zwycięstwu Polski. W 1940 r. na ziemiach polskich istniało już ok. 200 organizacji konspiracyjnych. Administracją podziemną Polskiego Państwa Podziemnego była Delegatura Rządu RP na Kraj, z własną policją i sądownictwem, która koordynowała całe polskie podziemie cywilne. Na czele administracji podziemnej stał delegat rządu w randze wicepremiera. Charakter i miejsce urzędu Delegata Rządu RP na Kraj w systemie ustrojowym stanowił kluczowy element fenomenu Polskiego Państwa Podziemnego. Zorganizowane struktury Polskiego Państwa Podziemnego – administracyjne, polityczne i wojskowe – były szacowane na około 1 mln osób, bez tajnej oświaty wszystkich szczebli. Delegatami Rządu RP na Kraj byli kolejno: Cyryl Ratajski (od 3 XII 1940 do 5 VIII 1942; oficjalnie nie otrzymał nominacji); Jan Piekałkiewicz (od 5 VIII 1942 r. do 19 II 1943 r.); Jan Jankowski (od 19 II 1943, formalnie od 21 IV 1943 do 27 III 1945 r.) i p.o. delegata Stefan Korboński (od kwietnia do końca czerwca 1945 r.). Wnieśli oni ogromny wkład w budowę struktur i kierowanie Polskiego Państwa Podziemnego w latach 1940-1945. Delegatem, który przyczynił się do tworzenia i rozbudowy struktur Polskiego Państwa Podziemnego był prof. Jan Piekałkiewicz. – Jeżeli mówimy o ludowcach we władzach Polskiego Państwa Podziemnego, to do historii najbardziej przeszły te nazwiska: Maciej Rataj, potem Stefan Korboński. Rataj to był niekwestionowany autorytet polityczny, co ciekawe dla każdego ruchu politycznego – ocenił dr hab. Arkadiusz Indraszczyk.
Prof. dr hab. Romuald Turkowski wygłosił referat pt. Żołnierze Batalionów Chłopskich jako twórcy Polskiego Stronnictwa Ludowego. Przypomnijmy, Bataliony Chłopskie prowadziły w zasadzie wszechstronną walkę z okupantem. Utworzenie własnej siły zbrojnej było bez wątpienia wielkim osiągnięciem myśli politycznej i zdolności organizacyjnych konspiracyjnego ruchu ludowego, a ukształtowana przezeń struktura wojskowa okazała się jedną z najbardziej trwałych i rozwijających się dynamicznie organizacji ruchu oporu. Główny ciężar uderzeń BCh skierowany był przeciwko ekonomice okupanta. Jak wykazały badania prof. Czesława Łuczaka, miało to bardzo istotne znaczenie dla przyspieszenia zwycięstwa nad faszyzmem. Z około sześciu tysięcy akcji przeprowadzonych przez Bataliony Chłopskie w latach 1939-1945 na podkreślenie zasługuje stoczonych 830 bitew i potyczek, 230 akcji sabotażowo-dywersyjnych na szlakach kolejowych, 1600 ataków na niemiecką administrację i policję, 1600 zniszczeń zakładów pracujących na rzecz okupanta, 1800 „perswazji” za niewłaściwe zachowanie i współpracę z okupantem. Zestawienia te nie oddają wysiłku tysięcy bezimiennych bohaterów – szeregowych żołnierzy BCh. Prof. Romuald Turkowski jest autorem znakomitej pozycji wydawniczej pt. Polskie Stronnictwo Ludowe w Kraju (1945-1947) opisującej dzieje PSL od podjęcia w pojałtańskiej rzeczywistości samodzielnej działalności politycznej do czasu zniewolenia przez reżim komunistyczny.
Mgr Anna Przybylska zaprezentowała referat pt. Bataliony Chłopskie w zbiorach Zakładu Historii Ruchu Ludowego. Co istotne te materiały i źródła wiedzy dostępne są dla badaczy i osób zainteresowanych dziedzictwem BCh.
