O funkcjonowaniu Polskiej Grupy Zbrojeniowej SA i spółek zależnych

Niewykorzystane możliwości

Brak jednolitej strategii działania (przez 6 lat od zakończenia w 2015 r. konsolidacji przemysłu obronnego, tj. do lipca 2021 r.), nagminne, wieloletnie niekiedy opóźnienia w realizacji projektów modernizacyjnych i prac badawczych, niedotrzymywanie terminów dostaw uzbrojenia dla Sił Zbrojnych RP, a tym samym płacenie wielomilionowych kar umownych wpłynęły na brak pełnego i terminowego zaspokajania bieżących potrzeb wojska przez Grupę Kapitałową Polska Grupa Zbrojeniowa (PGZ). W ocenie Najwyższej Izby Kontroli PGZ SA nieskutecznie zarządzała Grupą Kapitałową, co utrwalało niezdolność kolejnych zarządów Grupy do wdrożenia strategii działania. Jej brak destrukcyjnie wpływał na tworzenie własnych strategii przez spółki zależne.

Polska Grupa Zbrojeniowa SA powstała w wyniku konsolidacji spółek przemysłu obronnego przeprowadzonej w latach 2013-2015. Według stanu na dzień 1 marca 2021 r. w skład GK PGZ wchodziły 42 spółki zależne, w tym 24 spółki-córki i 18 spółek-wnuczek. W 2018 r. NIK skontrolowała GK PGZ (informacja o wynikach kontroli P/18/017). Ustalono wtedy, że potencjał spółek nie gwarantował zaspokojenia bieżących potrzeb wojska i tych zapisanych w Planie Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych RP (PMT). Nadzór ze strony Ministerstwa Obrony Narodowej był niewłaściwie zorganizowany i brakowało konsekwencji w decyzjach podejmowanych przez resort. NIK zwraca uwagę, że nie podjęto części działań, które znalazły się we wnioskach z kontroli z czerwca 2019 r. Dotyczyły usunięcia ze struktur Grupy Kapitałowej PGZ spółek, które nie są związane z obronnością, a których działalność stanowiła i może stanowić w przyszłości obciążenie dla skonsolidowanego wyniku finansowego Grupy. Głównie chodzi o MS Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA, zarządzające funduszem inwestycyjnym MARS FIZ, którego certyfikaty posiada PGZ SA. Nie uproszczono też akcjonariatu PGZ SA, aczkolwiek NIK dostrzega obiektywne trudności wynikające z konieczności uwzględnienia interesów drobnych, pojedynczych udziałowców mniejszościowych.

Według oficjalnych danych Ministerstwa Spraw Zagranicznych w 2018 r. Polska wyeksportowała uzbrojenie i sprzęt wojskowy za 487,0 mln euro, a w 2019 r. za 391 mln euro. Eksport w 2020 r. wyniósł natomiast 392,5 mln euro. Jednak patrząc na listę światowych firm zbrojeniowych PGZ SA nie należy do liderów. Według danych Sztokholmskiego Instytutu Badań nad Pokojem (SIPRI) z 2018 r. PGZ SA znajdowała się na 74 miejscu na 100 klasyfikowanych. Amerykański portal Defensesnews nie zauważył Grupy w rankingach 100 największych światowych producentów broni w 2019 r. i w 2020 r. Według symulacji przeprowadzonej przez ekspertów Krajowej Izby Producentów Na Rzecz Obronności Kraju (opartej na danych Defensenews) PGZ SA w rankingu największych firm zbrojeniowych powinna w 2019 r. zająć 70 miejsce (oznaczenie literą „e”).

NIK skontrolowała Ministerstwo Obrony Narodowej, Ministerstwo Aktywów Państwowych, Polską Grupę Zbrojeniową SA i 11 spółek zależnych PGZ SA, wchodzących w skład Grupy Kapitałowej PGZ. Badaniem objęto okres od 1 stycznia 2018 r. do 30 czerwca 2021 r.

Strategia 2019-2023

W ocenie NIK strategia ta była dokumentem niskiej jakości. Została przyjęta przez Zarząd PGZ SA w styczniu 2020 r. Jednocześnie przyjęto jej Plan wdrożenia i inne dokumenty towarzyszące. Jednak żaden z nich nie został przekazany spółkom Grupy do wykorzystania. Po upływie zaledwie pięciu miesięcy Zarząd skonstatował konieczność jej aktualizacji, a następnie zdecydował o napisaniu nowego dokumentu W kwietniu 2021 r. nowy Zarząd uchylił tę decyzję i powrócił do koncepcji aktualizacji Strategii 2019-2023. Według Ministerstwa Aktywów Państwowych Aktualizacja uzyskała pozytywne opinię Ministra. W dokumentach eksponowane były cele i zadania związane z uczestnictwem spółek Grupy w realizacji Planu Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych na lata 2017-2026 (PMT). Zdaniem NIK warunkiem koniecznym realizacji tych celów jest dokładne określenie i znajomość przyszłego popytu ze strony głównego odbiorcy produktów Grupy, czyli MON. Tymczasem PMT, określający zasadniczą część przyszłego popytu, jest niejawnym dokumentem sztabu Generalnego WP, a przez to nieznanym spółkom Grupy. Zarządy skontrolowanych przez NIK podmiotów nie potrafiły np. zidentyfikować w ramach jakiego programu PMT udzielone zostało konkretne zamówienie.

Grupa Kapitałowa nie wdrożyła też przygotowanej strategii informatyzacji na lata 2018-2021. Zawierała ona m.in. plan komunikacji i potrzeb kadrowych. NIK zwraca uwagę, iż wdrażane przez PGZ SA zadania ograniczają się do zastosowań informatyki w organizacji i zarządzaniu korporacją, nie obejmują natomiast rozwoju portfolio produktów GK PGZ, co mogłoby podnieść poziom technologiczny oraz zwiększyć wartość sprzedaży. Przyczyny tego stanu rzeczy miały charakter systemowy, wynikający z wad samego dokumentu Strategii. Szczegóły Zarząd objął tajemnicą przedsiębiorstwa.

W poprzedniej kontroli z 2018 r. NIK zwracała uwagę na częste zmiany koncepcji, w konsekwencji rezygnację z opracowania tzw. strategii cząstkowych lub niewdrożenie albo porzucenie projektów dokumentów nawet na końcowym etapie ich powstawania. Problem ten wciąż istnieje, aczkolwiek w mniejszej skali – przykładem jest koncepcja organizacji sprzedaży eksportowej. Na początku 2020 r. w Grupie wprowadzono pełną centralizację eksportu, co było krytykowane przez związki zawodowe. Już po dwóch miesiącach rozpoczęto prace nad nowym, częściowo zdecentralizowanym modelem organizacji eksportu. Do lipca 2021 r. prace te nie zostały zakończone. Wciąż jednak pozostaje niedookreślona rola spółki CENZIN, która specjalizuje się w zagranicznym handlu bronią. Jej pozycja została wzmocniona przez połączenie ze spółką Cenrex. Fuzja miała poprawić ofertę CENZIN. Stało się inaczej. Niektóre działy CENZIN, zajmujące się eksportem, nie szukały nowych rynków zbytu, a jedynie podtrzymywały współpracę na rynkach już istniejących.


Zamów prenumeratę: zielonysztandar.com.pl/prenumerata
Cały tekst dostępny w wersji papierowej tygodnika Zielony Sztandar lub na platformach sprzedaży online



Podobne artykuły