w projekcie Planu Strategicznego na lata 2023-2027
Prace nad WPR po 2020 r. rozpoczęły się wraz z holenderską prezydencją Rady Europejskiej podczas nieformalnego spotkania w maju 2016 r. Kolejne prezydencje podążały w wyznaczonym kierunku, zachęcając do refleksji nad najważniejszymi wyzwaniami w dziedzinie rolnictwa, jakie przed nim stoją (m.in. nieuczciwe praktyki handlowe w łańcuchu dostaw żywności, zmiana klimatu i zasoby wodne, dystrybucja płatności, zarządzanie ryzykiem czy rola płatności związanych z wielkością produkcji).
Zintensyfikowana dyskusja wokół reformy WPR po 2020 r. toczyła się od czerwca 2018 r. Parlament Europejski jako współustawodawca odgrywał zasadniczą rolę w toczącej się dyskusji nad przyszłym kształtem polityki rolnej po 2020 r., a wiodącym podmiotem była parlamentarna Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi pod przewodnictwem Czesława Siekierskiego. Dzięki pracom tej Komisji Rolnictwa wypracowano w 2019 r. kompromisowe rozwiązania dotyczące przyszłej WPR, które były następnie przedmiotem dalszych prac już nowego Parlamentu Europejskiego.
Zmieniająca się Wspólna Polityka Rolna
Zmiany w Parlamencie Europejskim po wyborach 2019 r., gdzie kosztem chadeków i socjalistów, zwiększone zostały wpływy polityczne zielonych, lewicy i liberałów, spowodowały, że dyskusja o reformie polityki rolnej w dużym stopniu przesunęła się w kierunku zagadnień dotyczących ochrony środowiska i zmian klimatu. Także zaproponowany przez Komisję Europejską (KE) zielony ład oraz podwyższenie celu redukcji unijnych emisji CO2 z obecnych 40 proc. do co najmniej 55 proc. w 2030 r. (Parlament Europejski poparł cel redukcji nawet do 60 proc. względem roku 1990), spowodowały że przyszła WPR w większym zakresie musiała odpowiedzieć na postulowane zmiany i nowe wyzwania.
Przedłużające się negocjacje dotyczące przyszłego budżetu UE na lata 2021-2027, spowodowały, że postanowiono dać więcej czasu na wdrożenie nowych zasad funkcjonowania WPR. Europosłowie w grudniu 2020 r. poparli przedłużenie stosowania obecnych zasad i przepisów dotyczących WPR. Ustanowione zostały tzw. okresy przejściowe, które mają służyć bardziej płynnemu przechodzeniu od jednej perspektywy finansowej do kolejnej. Ustalono zatem, że na lata 2021-2022 będą obowiązywać takie same zasady finansowania mechanizmów WPR, jak w roku 2019 czy 2020 r. Umożliwi to przede wszystkim zapewnienie stabilnego finansowania instrumentów WPR (dopłaty, wsparcie rynkowe, rozwój wsi) na dotychczasowych zasadach.
Obecnie trwają jeszcze negocjacje pakietu trzech rozporządzeń dotyczących: planów strategicznych, finansowania WPR i wspólnej organizacji rynku. Zgodnie z zapowiedziami KE przewiduje się, że finalny kompromis w zakresie uzgodnień polityki rolnej osiągnięty będzie w maju 2020 r. A dopiero od 2023 r. rozpocznie się wdrażanie nowych zasad zreformowanej polityki rolnej.
Plan Strategiczny jako nowy model wdrażania instrumentów WPR
Niemniej jednak zgodnie z wytycznymi KE, każdy kraj członkowski jest zobowiązany do przygotowania Planu Strategicznego dla WPR, którego wdrażanie rozpocznie się od 2023 r. Dokument ten będzie obejmował zarówno instrumenty I filara WPR, tj. płatności bezpośrednie oraz działania sektorowe w zakresie rynków rolnych, jak i II filara, czyli wsparcie rozwoju obszarów wiejskich.
Ramy polityki opierać się będą na dziewięciu celach szczegółowych, z naciskiem na cele społeczne, gospodarcze i środowiskowe. Cele nowej WPR, które realizowane będą w ramach planu strategicznego muszą być zorientowane na rentowność i dochody gospodarstw rolnych, a także na bardziej skuteczną realizację polityki w zakresie ochrony środowiska i klimatu oraz zrównoważony rozwój obszarów wiejskich. Aby osiągnąć te cele, KE zaproponowała zestaw szeroko zakrojonych środków politycznych, które państwa UE będą mogły kształtować w oparciu o własne potrzeby i możliwości.
Tak jak wspomniano wcześniej każdy kraj członkowski opracuje własny plan strategiczny WPR, określający sposób ukierunkowania finansowania WPR na konkretne cele oraz to, w jaki sposób cele te przyczynią się do realizacji ogólnych celów UE. Przy tworzeniu planów strategicznych każde państwo będzie współpracowało z Komisją oraz przeprowadzi konsultacje z ekspertami i zainteresowanymi stronami.
TEKST: Czesław Siekierski
Adam Poślednik