System samorządu w Polsce
Na czym polega misja gminy?
Gmina jako podstawowa jednostka samorządu terytorialnego odpowiada za wszystkie sprawy o zasięgu lokalnym, które – zgodnie z założeniami ustawy o samorządzie gminnym – mogą się przysłużyć „zaspokojeniu zbiorowych potrzeb wspólnoty”.
Nawet, jeśli prawo wyraźnie nie nakazuje gminom podejmowania określonych działań czy rozwiązywania konkretnych problemów, władze gminy nie mogą tego traktować jako wymówki dla swojej bierności. Gmina powinna aktywnie rozwiązywać problemy mieszkańców! Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym oraz art. 16 ust. 1 Konstytucji RP mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową. Celem działań podejmowanych przez gminę powinno być zaspokajanie konkretnych potrzeb danej wspólnoty samorządowej.
Na czym polega misja powiatu?
Powiat został utworzony, aby zarządzać usługami publicznymi, z którymi nie poradziłyby sobie gminy, szczególnie mniejsze. Dlatego też powiat ponosi odpowiedzialność za zarządzanie szpitalami, prowadzenie szkół ponadgimnazjalnych, urzędów pracy czy sprawy geodezji. Warto przy tym pamiętać, że wszystkie szczeble samorządu są od siebie niezależne, i tak np. powiat nie jest nadrzędny w stosunku do gmin.
Na czym polega misja województwa?
Najważniejszym zadaniem województwa jest wspieranie rozwoju całego regionu. W tym celu sejmik przyjmuje strategie opisujące plany rozwoju województwa. Jego znaczenie jest ogromne, bo na realizację strategii przekazywane są fundusze europejskie. W latach 2014-2020 samorządy województw rozdzielą prawie 60 procent wszystkich przypadających Polsce środków z funduszy UE. Będą mogły się o nie starać zarówno gminy, jak powiaty i podmioty prywatne.
|
Województwo |
GŁÓWNA MISJA: planowanie i wspieranie rozwoju regionu m.in. poprzez wykorzystanie funduszy europejskich
ORGANY: sejmik województwa (wybieralny), zarząd województwa z marszałkiem na czele (składający się z 5 osób wybieranych przez sejmik) |
|
Powiat |
GŁÓWNA MISJA: zapewnienie usług publicznych, których skala przekracza możliwości gminy,
np. ochrona zdrowia, szkoły ponadgimnazjalne, bezpieczeństwo publiczne ORGANY: rada powiatu (wybieralna), zarząd powiatu ze starostą na czele (od 3 do 5 osób wybieranych przez radę) |
|
Gmina |
GŁÓWNA MISJA: zapewnienie podstawowych usług publicznych – samorząd „pierwszego kontaktu”
ORGANY: rada gminy i wójt, burmistrz, prezydent miasta (organy wybieralne) |
Jednostki pomocnicze gminy
Szczególną rolę pełnią jednostki pomocnicze gmin, do których należą m.in. sołectwa tworzone na obszarach wiejskich oraz dzielnice, osiedla czy okręgi wyodrębniane w miastach. Powoływanie jednostek pomocniczych należy do kompetencji rad gmin, które nadają również statuty jednostkom pomocniczym. Rola właściwie skonstruowanych i aktualnych statutów sołectw czy osiedli jest kluczowa dla funkcjonowania tych jednostek.
Samych sołectw mamy obecnie w kraju ponad 40 tysięcy, a popularność ruchów miejskich czy aktywność grup nieformalnych w miastach przekłada się na renesans jednostek pomocniczych.
W ostatnich latach można zaobserwować wzrost zainteresowania jednostkami pomocniczymi również ze strony samych mieszkańców. Rola jednostek pomocniczych jest coraz większa, głównie za sprawą osób angażujących się w funkcjonowanie samorządu pomocniczego i na nowo określających zadania tego samorządu. Już teraz rady gmin mogą przekazywać jednostkom pomocniczym wiele zadań do realizacji, a mieszkańcy sołectw czy osiedli domagają się egzekwowania przysługujących tym jednostkom uprawnień chociażby dotyczących dysponowania mieniem gminnym czy konsultowania różnych polityk publicznych na poziomie lokalnym.
Współcześnie o jednostkach pomocniczych najczęściej można usłyszeć w kontekście budżetu obywatelskiego w formie funduszu sołeckiego bądź budżetu obywatelskiego opartego na zasadach konsultacji społecznych, organizowanych właśnie w oparciu o strukturę jednostek pomocniczych. Współcześnie o jednostkach pomocniczych najczęściej można usłyszeć w kontekście funduszu sołeckiego.
Struktura jednostki pomocniczej zbliżona jest do struktury gminy. Takie jednostki posiadają swój organ stanowiący, odpowiednik rady gminy, którym w sołectwach jest zebranie wiejskie, a w osiedlach zebranie mieszkańców bądź rada osiedla. Funkcjonuje w nich również odpowiednik wójta, burmistrza czy prezydenta, jakim w sołectwach jest sołtys, a w osiedlach zarząd osiedla. Ich uprawnienia uregulowane są w ustawie o samorządzie gminnym oraz w prawie lokalnym.
opracował dr Dawid Sześciło
Obszerne treści raportu pod takim samym tytułem batory.org.pl
Fundacja Batorego, to organizator wartościowej akcji Masz Głos. Więcej informacji znajdziesz na stronie www.maszglos.pl
oraz na naszym profilu na Facebooku www.facebook.com/maszglos.