Zbytecznym byłoby dowodzić, że młodzież była, jest i pozostanie
przyszłością każdego narodu. Jaką ma młodzież – taką będzie miał przyszłość.
Jej prawem jest objęcie spuścizny od starszych.
Obowiązkiem – przechowanie i pomnażanie dziedzictwa.
Tak bywa zawsze, ale młodzieży dzisiejszej nie wolno ani przez chwilę zapomnieć,
że spuścizna, którą ona bierze, była okupiona przez starszych
niesłychanymi ofiarami tak krwi, jak i mienia.
Tą spuścizną jest wolna i niepodległa Polska.

Wincenty Witos

Tradycje działalności ruchu młodowiejskiego sięgają okresu zaborów. Od tego czasu ruch ten przybierał różne formy organizacyjne i ideowe odcienie, ale fenomen „Wici” nie miał równych sobie poprzedników ani naśladowców.

Legenda Związku Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej „Wici” wrosła na trwałe w polską historię zarówno wiejskiego ruchu młodzieżowego, jak i ruchu ludowego. Wiciarze byli apostołami młodego pokolenia wsi polskiej. Utworzyli nie tylko wzorcowy model organizacji wiejskiej, ale ukształtowali osobowość wiciarza – działacza wyrobionego politycznie, o wysokiej postawie moralnej, otwartego dla postępu i sprawiedliwości społecznej.

Ta pierwsza samodzielna organizacja młodowiejska stała się niedoścignionym wzorcem dla innych. Słowa „Wici” i wiciarze były wyróżnikiem dla wielu działaczy wiejskich, którzy wpisali się w polskie dzieje jako wiciowe pokolenie chłopów.

Z buntu i z marzeń

„Wici” powstały z buntu przeciwko chłopskiej nędzy. Ich genezą były marzenia o wydźwignięciu wsi z biedy i stworzeniu dla mieszkańców polskich wsi warunków bytu godnych ludzi. U podstaw decyzji o powołaniu Związku legło dążenie do niezależności organizacyjnej i ideowej. Zapadła ona dziewięćdziesiąt lat temu – na Walnym Zjeździe Delegatów Kół Młodzieży Wiejskiej 29 czerwca 1928 r. w Warszawie. Zjazd ten zwołali rozgoryczeni działacze Centralnego Związku Młodzieży Wiejskiej działającego w ramach Centralnego Związku Kółek Rolniczych.

Dorobek organizacyjny, ideowy i programowy „Wici” był wyłączną zasługą młodych chłopów. Tworzyli oni swoją organizację samodzielnie i spontanicznie, bez państwowych dotacji, bez pomocy innych organizacji i władz administracyjnych, a często wręcz im wbrew.

Głównym celem działalności ZMW RP było – jak głosił statut – „Uzgadnianie i ogniskowanie pracy nad podniesieniem duchowego i gospodarczego poziomu oraz poczucia obywatelskiego młodzieży wiejskiej”….

TEKST: Dorota Pasiak-Wąsik

Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego