Nie poszedłem na najwyższy urząd w Rzeczypospolitej po to, by komuś napchać kieszenie, lecz po to, ażeby w ciężkiej chwili przyczynić się do obrony państwa od zguby, do uratowania zagrożonej wolności i narodowego bytu.

Pod koniec I wojny światowej w świadomości Polaków rodziło się przekonanie, że z wojennego chaosu wyłoni się niepodległe państwo polskie. Odbudowa państwowości po latach zaborów była jednakże procesem długotrwałym. Poszczególne części ziem polskich wyzwalały się w różnym czasie. 

Symbolem powstania Niepodległej Ojczyzny miało być utworzenie centralnego ośrodka władzy. W pierwszym okresie nie było jednak takiej struktury, która mogłaby uznać się i zostać uznana za ogólnopolską. W misję jej tworzenia aktywnie włączył się Wincenty Witos.

Wydarzenia związane z pierwszym dzielnicowym premierostwem Wincentego Witosa przypominamy w 144. rocznicę urodzin tego męża stanu i najwybitniejszego przywódcy polskich chłopów.

Dążeniem narodu polskiego jest odzyskanie niepodległej Polski

Rok 1917 przyniósł szereg zmian w polityce międzynarodowej. Z inicjatywy posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast” Polskie Koło Sejmowe w dniu 28 maja 1917 roku w Krakowie uchwaliło jednomyślnie zgłoszoną przez Włodzimierza Tetmajera rezolucję w sprawie polskiej:

„Polskie Koło Sejmowe stwierdza, że jedynym dążeniem narodu polskiego jest odzyskanie niepodległej, zjednoczonej Polski z dostępem do morza i uznaje się solidarnym z tym dążeniem”.

Rezolucja ta prowadziła prostą drogą do niepodległości i powstania Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie z Wincentym Witosem na czele, będącej pierwszym dzielnicowym rządem niepodległej Polski na Galicję. PSL „Piast” rozpoczęło drogę polityczną do niepodległej jako partia o charakterze ogólnokrajowym.

W październiku i listopadzie 1918 roku zapadły decyzje o strategicznym znaczeniu dla niepodległości Polski. Niezależnie od aspiracji Rady Regencyjnej w Warszawie działania niepodległościowe były podejmowane także na terenie innych ziem polskich. 2 października 1918 roku w austriackiej Radzie Państwa ogłoszono wspólną rezolucję posłów polskich skupionych w Kole Polskim, w której żądano odbudowy niepodległego państwa. Zdecydowana postawa polskich parlamentarzystów wpłynęła na stanowisko władz austriackich. W wydanym 16 października 1918 roku manifeście cesarza Karola o przekształceniu Austro-Węgier w państwo federacyjne podkreślono wyraźnie, że nie przesądza się przyszłych losów Galicji, dążącej do zjednoczenia z pozostałymi ziemiami polskimi. To stanowisko najwyższych władz Austrii zintensyfikowało polskie dążenia niepodległościowe. Już 19 października pod przewodnictwem księdza Józefa Londzina powstała Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego, która w swoim akcie założycielskim podkreślała przynależność tych ziem do państwa polskiego.

dr Janusz Gmitruk

dyrektor Muzeum Historii

Polskiego Ruchu Ludowego