Agresja niemiecka na Polskę 1 września 1939 r. rozpoczęła jedną z najkrwawszych wojen światowych, podczas której wśród wszystkich walczących i okupowanych państw naród polski poniósł relatywnie największe straty i szkody demograficzne.

We wrześniu 1939 r. skończyły się iluzje mocarstwowe sanacji. Wyszydzone zostało hasło tego obozu: „silni, zwarci i gotowi”. Mimo śmiertelnego zagrożenia Polski w 1939 r., sanacja zignorowała propozycję ludowców powołania „rządu zaufania narodowego” i integrowania społeczeństwa polskiego wokół zadań obrony kraju. Mimo to przybyły z emigracji Wincenty Witos po objęciu funkcji prezesa Stronnictwa Ludowego 17 maja 1939 r. w wydanej odezwie przypominał chłopom o patriotycznym obowiązku obrony Ojczyzny:

„Nie trzeba przypominać, że naszym celem była i jest Polska Ludowa. Polska potężna i niezależna. Polska wolności i równości. Polska prawa, dobrobytu i sprawiedliwości, Polska zasad narodowych, chrześcijańskich i demokratycznych. Polska przez wszystkich umiłowana i broniona”.

Witos pisał dalej: „Jakkolwiek nie myśmy zawinili obecnemu stanowi, wszyscy i wszelkimi środkami będziemy bronić przed każdym najeźdźcą nie tylko naszej niepodległości, ale każdej grudki ziemi”.

Dr Janusz Gmitruk
Dyrektor Muzeum Historii
Polskiego Ruchu Ludowego