Do organizowania własnych struktur konspiracyjnych ludowcy przystąpili już w pierwszych miesiącach okupacji. Z inicjatywy Macieja Rataja 27 lutego 1940 r. powołane zostało Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego. Miało ono kierować działalnością tajnego Stronnictwa Ludowego „Roch”, jednoczącego do walki z wrogiem działaczy przedwojennego SL, Związku Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” i Związku Młodej Wsi „Siew”.
Ludowcy podejmowali w konspiracji działania, zmierzające do umacniania ducha patriotycznego i pogłębiania świadomości narodowej chłopów poprzez kolportowanie informacji na temat bieżącej sytuacji, walkę z korupcją i demoralizacją, sabotowanie zarządzeń okupanta, niesienie pomocy ofiarom prześladowań.
Głównym dążeniem była jednak walka zbrojna z siłami wroga. Początkowo SL „Roch” – jako współtwórca Polskiego Państwa Podziemnego i rządu RP w Londynie – nie zamierzało tworzyć własnej organizacji zbrojnej. Wspierało tworzenie Służby Zwycięstwu Polski. W połowie 1940 r. w CKRL zapadły decyzje, zmierzające do powołania odrębnej siły zbrojnej.
8 października 1940 r. na komendanta głównego chłopskiej armii, nazwanej początkowo Strażą Chłopską (Chłostrą), przemianowanej później na BCh, zaprzysiężony został Franciszek Kamiński. Wkrótce powołano Komendę Główną i przystąpiono do tworzenia struktur terenowych.
Powołano dziesięć okręgów BCh: I – Warszawa miasto, II – Warszawa województwo, III – Kielce, IV – Lublin, V – Łódź, VI – Kraków, Rzeszów i Śląsk, VII – Białystok, VIII – Wołyń, IX – Lwów, Tarnopol i Stanisławów, X – Poznań. W ramach okręgów wprowadzono podział na: podokręgi, obwody, rejony, gminy i gromady.
W strukturach terenowych do 1941 r. tworzono dwa piony oddziałów – taktycznych i terytorialnych. Były to formacje o różnym przeznaczeniu.
Oddziały terytorialne miały składać się z roczników nieobjętych mobilizacją, działały w charakterze „milicji ludowej”, miały być ściśle związane z terenem, na którym powstały, i stanowić tam załogi. Ich głównym zadaniem było czuwanie nad morale społeczeństwa, zwalczanie konfidentów, przeciwdziałanie akcjom kontyngentowym, wywózkom na prace przymusowe do Rzeszy. Miały chronić lasy, magazyny, folwarki przed rabunkami. Działały tylko na własnym terenie. Były to więc jednostki typowo garnizonowe.
Oddziały taktyczne składały się z roczników podlegających mobilizacji. Stanowić miały pion ściśle wojskowy z podziałem na drużyny, plutony i kompanie, powstałe z nadwyżek osobowych po zorganizowaniu oddziałów terytorialnych. Miały być szczególnie zakonspirowane i intensywnie szkolone, zaś w końcowej fazie wojny przewidywano ich udział w walkach powstańczych.
Rozbudowa organizacji wojskowej o jednolitej strukturze klasowej i demokratycznym charakterze – postępowała dynamicznie. BCh okazały się jedną z najbardziej trwałych i rozwijających się dynamicznie organizacji ruchu oporu. Była to pod względem wielkości druga – po Armii Krajowej – siła zbrojna podziemia.
Powołane przez ludowców w 1940 r. BCh były fenomenem, niemającym podobnego odpowiednika w okupowanej Europie. Utworzenie własnej siły zbrojnej było wielkim osiągnięciem myśli politycznej i zdolności organizacyjnych konspiracyjnego ruchu ludowego.
Cały DODATEK SPECJALNY o Batalionach Chłopskich możesz przeczytać w nr 41 (5-11 października 2016 r.)