Samorządy są prawdziwymi gospodarzami swoich małych ojczyzn. To one zmieniają Polskę lokalną. Ale samorząd to nie tylko władze gminy czy powiatu, lecz także wspólnota wszystkich mieszkańców.
W Polsce podział na „my” i „oni”, czyli rządzeni i rządzący, ma długą tradycję, sięgającą jeszcze czasów zaborów. Epoka PRL utrwaliła te postawy. Dopiero od reformy samorządowej zaczynamy się czuć współgospodarzami swojej miejscowości, regionu, kraju. To nie dzieje się z dnia na dzień, bo przemiana świadomości wymaga czasu. Demokracja staje się rzeczywista, gdy wypełniamy ją obywatelską aktywnością grup, związków, stowarzyszeń. Dopiero w ich dialogu z reprezentantami władz państwowych i samorządowych można dokonywać wyboru tych działań, które najbardziej służą lokalnym społecznościom. By taka współpraca była owocna, potrzebna jest dobra wola obu stron. Społecznicy nie mogą traktować wójta jako przeciwnika, a on jako grupy uciążliwych aktywistów, utrudniających mu życie. Wydawałoby się, że zmiana wieloletnich przyzwyczajeń jest trudna, ale okazuje się, że są w Polsce społeczności, w których to się już dokonało. W tegorocznej edycji akcji Masz Głos, Masz Wybór, organizowanej po raz piąty przez Fundację im. Stefana Batorego wzięło udział 500 uczestników z 306 gmin. Najlepsi podczas uroczystej gali na Zamku Królewskim w Warszawie otrzymali nagrody Super Samorząd. Przyznano też wyróżnienia. – Jeśli na dole nie będziemy walczyć o swoje prawa, to nikt nam nie pomoże. O lokalnych sprawach decydują ludzie, a nie władze. To od nas zależy, w jakim kraju będziemy żyli. Głos mamy bowiem nie tylko podczas wyborów, ale jako obywatele cały czas – powiedziała była posłanka Olga Krzyżanowska. Prof. Jerzy Buzek ocenił, że spośród czterech reform, które wprowadził jego rząd, najbardziej udana jest samorządowa. Podkreślił, że samorządność jest kwintesencją demokracji. Umiera, gdy zanika aktywność obywateli. Nie ma bowiem demokracji bez społeczeństwa obywatelskiego. Ludzie muszą wiedzieć, że coś od nich samych zależy.
W tej edycji konkursu Masz Głos, Masz Wybór przyznano 7 nagród i 18 wyróżnień. Wśród laureatów jest między innym Stowarzyszenie Inicjatywy Lokalnej ADSUM i władze samorządowe gminy Malczyce, woj. dolnośląskie. Mieszkanki wsi Chomiąża postanowiły przystosować wiejską świetlicę na miejsce zabaw dla dzieci. Do swojego pomysłu przekonały wójta, radnych i sołtysa. Zachęciły też pozostałych mieszkańców do wsparcia inicjatywy. Pomysł udało się zrealizować, a dzięki temu sukcesowi ludzie zaczęli bardziej interesować się życiem gminy.
Dialog obywateli z władzą jest możliwy, pokazuje to przykład inicjatywy grupy nieformalnej Miasto Obywatelskie z Lubartowa (woj. lubelskie). Dzięki przychylności władz miasta udało się udostępnić na stronie urzędu zapisów video z sesji rady. Mieszkańcy mogą dowiedzieć się, jak głosowali radni przy podejmowaniu decyzji w konkretnych sprawach. Grupa informuje też o pracy radnych na stronie internetowej oraz na facebooku.
Grupa Odnowy wsi Malin, sołectwo i władze samorządowe gminy Wisznia Mała (woj. dolnośląskie) wspólnie opracowali koncepcję rewitalizacji parku. Opinie i pomysły mieszkańców zebrano za pomocą ankiet. Wypełniło je aż 400 osób. Opracowana przez architekta na ich podstawi koncepcja zagospodarowana parku poddana została dalszym konsultacjom. Mieszkańcy zdecydowali o sfinansowaniu przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego. Władze obiecały dołożyć brakujące środki z budżetu gminy. Młodzi mieszkańcy Olsztyna wywalczyli, by ich głos się liczył podczas podejmowania decyzji o realizacji projektów w ramach budżetu obywatelskiego.
Dzięki staraniom Rady Młodzieżowej w Olsztynku (woj. warmińsko-mazurskie) jej przedstawiciele weszli w skład zespołu ds. budżetu obywatelskiego. Z kolei młodzi mieszkańcy gminy Płużnica (woj. kujawsko-pomorskie) przekonali wójta do stworzenia miejsca spotkań młodzieży. Przekazał jej budynek, w którym taki klub będzie mógł powstać. Teraz młodzi dostosują go do swoich potrzeb. Już te przykłady lokalnych inicjatyw pokazują, jak wiele w gminach, miastach zależy do samych mieszkańców, jak również od przychylności władz samorządowych. Ta współpraca daje efekty.
Teresa Hurkała