Czy likwidacja zwolnień podatkowych w przypadku gospodarstwach rolnych jest już przesądzona?

Podatki z perspektywy państwa są szczególnie ważne, a ich odprowadzanie spoczywa w zasadzie na każdym obywatelu. Trzeba jednak przyznać, że obecne regulacje prawne wprowadzając instytucję zwolnień podatkowych, wyłączyły pewne grupy osób z ich wpłacania do polskiego budżetu. Niestety niewykluczone, że w najbliższym czasie przywileje te zostaną mocno ukrócone, a skutki nowych rozwiązań prawnych w zakresie gospodarstw rolnych odczują szczególnie rolnicy i przedsiębiorcy.

Zwolnienia podatkowe coraz częściej nazywane są przywilejem szczęśliwców, a to za sprawą ich założenia, którym jest wyłączenie z obowiązku odprowadzenia podatku określonej kategorii podmiotów lub przedmiotów. Cały mechanizm związany jest z zaniechaniem poboru podatku lub obniżeniem podstawy opodatkowania. Aktualnie w grupie szczęśliwców znajdują się przede wszystkim rolnicy oraz przedsiębiorcy, którzy kupując użytki rolne nie tylko w celach uprawnych, ale także związanych ze zmianą ich przeznaczenia, mogą liczyć na ulgi w podatku od czynności cywilnoprawnych, a także na preferencje w daninie od spadków i darowizn. Niestety, jeśli przyjęty projekt przez rząd pomyślnie przejdzie całą procedurą legislacyjną, stracą oni część wspomnianych uprawnień. A to z kolei wymusi konieczność zapłaty podatku na identycznych zasadach, jak w przypadku nabycia każdego innego gruntu. Tak drastyczne zmiany to efekt braku osiągnięcia konsolidacji gospodarstw rolnych. Dlatego też, w opinii ekspertów likwidacja zwolnień jest jak najbardziej uzasadniona. Najwięcej w tym wszystkim zyskają samorządy, którym znacząco wzrosną wpływy budżetowe. Najbardziej nowymi regulacjami zostaną pokrzywdzeni nabywcy gospodarstw rolnych.

Warunki zwolnień

Na podstawie dwóch aktów prawnych w Polsce nabywcy nieruchomości, które tworzą gospodarstwo rolne lub wejdą w jego posiadanie, zostają zwolnieni z ponoszenia obciążeń finansowych powstałych z tytułu ich nabycia. Szczegóły poznamy wczytując się w ustawę o podatku od spadków i darowizn oraz ustawę znaną pod skrótem PCC, czyli o podatku od czynności cywilnoprawnych. W związku z tym, że kluczową rolę odgrywa w tej sytuacji gospodarstwo rolne, ważne jest przedstawienie jego ścisłej wykładni. W rozumieniu przepisów o podatku rolnym trzeba przyznać, że sprawa dotyczy obszaru gruntów sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne i przekraczające 1 ha, które stanowią nieruchomości w postaci użytków rolnych (oznaczone w ewidencji symbolami: R, S-R, S-Ł, S-Ps, Ł, Ps, B-R, B-Ł, B-Ps, Wsr, W) i gruntów zadrzewionych i zakrzewionych na użytkach rolnych (oznaczone jako Lz-R, Lz-Ł, Lz-Ps), niezajętych w dacie sprzedaży faktycznie na działalność gospodarczą.

Uwaga! Aby skorzystać ze zwolnień, nie trzeba prowadzić na nabywanym obszarze rzeczywistej działalności rolniczej. Jeśli jednak w chwili zakupu wykonywana jest aktywność inna niż rolnicza, np. gospodarcza, preferencja nie przysługuje.

Natomiast, w przypadku PCC późniejsza zmiana przeznaczenia gruntów nie ma większego znaczenia. A to dlatego, że ustawa nie obliguje nabywcy do rolniczego wykorzystywania nabytej nieruchomości. Dzięki temu jest możliwa zmiana jej przeznaczenia, co w praktyce może nasilić nadużywanie zwolnień, polegającego na nabyciu gospodarstwa rolnego w celu prowadzenia na przejętym terenie np. działalności deweloperskiej. Spotykane poglądy w środowisku podatkowym i sądowniczym mówiące o konieczności późniejszego prowadzenia gospodarstwa rolnego nie znajdują uzasadnienia w przepisach i są zakazaną interpretacją zawężającą zakres zwolnienia.

Skutki likwidacji zwolnienia z tytułu nabycia gospodarstwa rolnego

Najczęstszym sposobem nabycia gospodarstwa rolnego jest otrzymanie go za pośrednictwem spadku lub darowizny. Tutaj regulacje podatkowe stawiają odmienne wymogi niż w sytuacji PCC, ponieważ w takim przypadku konieczne jest prowadzenie gospodarstwa rolnego przez okres co najmniej 5 lat, licząc od dnia jego nabycia. Co prawda, w rzeczywistości rzadko dochodzi do przejmowania za darmo gruntów lub nieruchomości sąsiadujących ze sobą. Dlatego właśnie zwolnienie w PCC ma większe znaczenie niż istniejąca ulga w podatku do spadków i darowizn. Poruszając to zagadnienie należy również podkreślić, że uchylenie szczególnej preferencji w podatku od spadków i darowizn nie pogorszy sytuacji członków najbliższej rodziny dziedziczących lub otrzymujących w darowiźnie gospodarstwa rolne. Osoby te w dalszym ciągu korzystać będą ze zwolnienia na podstawie art. 4a ustawy, ponieważ zgodnie z tym przepisem najbliższa rodzina nie płaci podatku. W związku z tym, jeśli ktoś będzie chciał scalać grunty gospodarstw rolnych w ramach rodziny, to nawet po zmianach będzie mógł to zrobić bez podatku.

Czy likwidacja zwolnień wyjdzie na dobre?

W opinii ekspertów nie ma jednoznacznego stanowiska w tej sprawie. Ale jedno jest pewne. Na skutek likwidacji zwolnień podatkowych dodatkowe wpływy pojawią się w budżetach jednostek samorządu terytorialnego, co z całą pewnością ucieszy lokalnych gospodarzy. Szacunkowe kwoty, które miałyby go zasilić oscylują w granicach nawet 322 mln zł. Ponadto, na nowych rozwiązaniach skorzysta także i fiskus.

Dzięki likwidacji zwolnień w podatku od czynności cywilnoprawnych dojdzie do zwiększenia kosztów obrotu gospodarstwami rolnymi, co w przyszłości ma stać się korzystne z tego powodu, że już w 2016 r. zostanie najprawdopodobniej otwarta możliwość nabywania nieruchomości rolnych przez obcokrajowców. Zniesienie zwolnień uniemożliwi także tej grupie osób nabywanie nieruchomości rolnych na cele inwestycyjne bez konieczności zapłaty podatku. W przypadku likwidacji tego przywileju nie ma większych sporów, ale zupełnie inaczej eksperci swoje stanowisko prezentują w przypadku zniesienia preferencji. W ich ocenie, planowana likwidacja zwolnień nie jest spójna, ponieważ patrząc na tę sprawę z prawnego punktu widzenia, należy zauważyć, że w ustawie o PIT w dalszym ciągu zachowano zwolnienie przedmiotowe w przypadku sprzedaży gospodarstw rolnych. Po drugie w ustawach o podatku od spadków i darowizn i o PCC istnieje wiele zwolnień, których rzeczywiste znaczenie się zmniejsza, ale nie są likwidowane. W związku z tym, niektórzy wysuwają postulat nowelizacji ustawy o podatku rolnym, co dałoby w konsekwencji doprecyzowanie i zawężenie definicji gospodarstwa rolnego poprzez wprowadzenie kryterium rolniczego wykorzystania gruntu. Zmiana ta automatycznie zmieniłaby zakres treściowy zwolnienia obowiązującego w PCC, jednocześnie wpływając na podobne zwolnienia w PIT i CIT, które również oparte są na obszarowej (zależnej od wielkości gruntu) definicji gospodarstwa rolnego w podatku rolnym.

Jaki podatek zapłacimy po zmianach?

Planowane zmiany podatkowe w gospodarstwach rolnych zakładają, że jeżeli grunty sprzeda osoba fizyczna, nieprowadząca działalności gospodarczej to transakcja będzie podlegała opodatkowaniu 2-proc. stawką PCC. Tak samo będzie opodatkowana sprzedaż gospodarstwa przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą albo przez spółkę. Eksperci wyjaśniają, że zwolniona z VAT jest sprzedaż gruntów innych niż tereny budowlane, a w przypadku braku VAT powstaje obowiązek podatkowy w PCC. Jeżeli przedmiotem sprzedaży będą również inne składniki niż grunt, np. budynki, to wtedy należy w pierwszej kolejności ustalić, czy w stosunku do rzeczy innych niż grunt zastosowanie będzie mieć zwolnienie z VAT czy opodatkowanie VAT. Póki co, dominuje zasada, że jeżeli jest opodatkowanie VAT, to brak jest PCC. Tak więc, jeżeli mamy zwolnienie z VAT, to wówczas nie podlegamy opodatkowaniu PCC, chyba że przedmiotem sprzedaży jest nieruchomość (choćby rolna).

Skąd ten pomysł?

Przyczyną likwidacji zwolnień jest fakt, że obowiązujące preferencje nie spełniają swojego pierwotnego założenia oraz nie mają znaczącego wpływu na obrót gruntami rolnymi. A to za sprawą faktu, że w polskim rolnictwie dominuje model własności rodzinnej, a nabycie, m.in. tytułem dziedziczenia lub darowizny, własności nieruchomości rolnych stanowiących gospodarstwa rolne lub wchodzących w ich skład przez osoby najbliższe jest i pozostanie zwolnione z podatku od spadków i darowizn. Dokonując analizy PCC, eksperci i prawnicy dostrzegli liczne nadużycia zwolnień przez przedsiębiorców skupujących grunty rolne na cele inne niż rolnicze np. jako lokatę kapitału, pod budowę autostrad, stacji benzynowych czy działalność deweloperską. Takie zachowania przede wszystkim uderzają w kulejące budżety samorządowe, które są głównymi beneficjentami wpływów z PCC. Ponadto, utrzymywanie nie jest również zasadne z perspektywy konstytucyjnej zasady powszechności opodatkowania, ponieważ stawka podatku w wysokości 2 proc. wartości rynkowej nieruchomości nie stanowi bariery do obrotu tymi gruntami.

Etap legislacyjny projektu

W chwili obecnej Rada Ministrów zaakceptowała na posiedzeniu projekt związany z likwidacją zwolnień podatkowych. Oznacza to, że o dalszym losie zmian zadecydują w parlamentarzyści.


Zamów prenumeratę: zielonysztandar.com.pl/prenumerata
Cały tekst dostępny w wersji papierowej tygodnika Zielony Sztandar lub na platformach sprzedaży online



Podobne artykuły