Testament w dziedziczeniu odgrywa znaczącą rolę. Dzięki niemu, pierwszeństwo w otrzymaniu zapisanych przedmiotów otrzymują osoby wskazane w treści tego aktu. Aby jednak ta jednostronna czynność była skuteczna, pozostawiony przez spadkodawcę testament musi być ważny. Jednakże samo sporządzenie testamentu nie jest wystarczające w definitywnym otrzymaniu składników majątkowych. To zaledwie pierwszy krok na drodze dziedziczenia.
W celu skutecznego nabycia spadku należy nie tylko złożyć oświadczenie w tej sprawie przed sądem lub notariuszem, ale także doprowadzić do ogłoszenia testamentu. Jest to szczególnie ważne w sytuacji, gdy tylko nam znane jest jego istnienie. Ogłoszenie testamentu może nastąpić, podobnie jak w sytuacji złożenia oświadczenia w przedmiocie nabycia lub odrzucenia spadku, przed sądem spadku lub notariuszem. W przypadku, gdy wszyscy spadkobiercy są zgodni, co do wykonania ostatniej woli zmarłego, to taka czynność może mieć miejsce w kancelarii notarialnej. Natomiast, gdy pojawiają się spory, warto pomyśleć o wysłaniu testamentu do sądu w celu rozstrzygnięcia kontrowersyjnych kwestii.
Procedura ogłoszenia testamentu
Kwestię otwarcia i ogłoszenia testamentu reguluje art. 649 Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z jego brzmieniem, sąd albo notariusz otwiera i ogłasza testament, gdy ma dowód śmierci spadkodawcy. Czynność ta pociąga za sobą skutek względem osoby, u której znajduje się testament, W tej sytuacji staje się ona zobowiązana do złożenia go w sądzie spadku w chwili, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy, chyba że złożyła go już u notariusza. Bezzasadne uchylanie się od wspomnianego obowiązku będzie ponosił odpowiedzialność za wynikłą z tego tytułu szkodę. Dodatkowo, sąd spadku również może nałożyć na uchylającego karę grzywny.
Otwarcie testamentu następuje na wniosek, który powinien zostać złożony w sądzie ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego.
Uwaga! Wniosek o ogłoszenie testamentu nie podlega żadnej opłacie.
Należy szczególnie pamiętać o dołączeniu do niego dowodu śmierci spadkodawcy w postaci aktu zgonu. Oczywiście nie jest to jedyny dokument świadczący o śmierci testatora, ponieważ równie dobrze dowodem tego zdarzenia może być prawomocne postanowienie sądu o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu. Wśród tych dokumentów najważniejszym jednak pozostaje testament, który sąd musi otrzymać w oryginale. Sąd nie ma obowiązku zawiadomienia osób zainteresowanych o otwarciu i ogłoszeniu testamentu, co świadczy o tym, że ich udział jest dopuszczalny a nie bezwzględny. Fakt otwarcia i ogłoszenia testamentu zostanie im jednak zakomunikowany pod postacią przesłania wnioskodawcy pisma procesowego z sądu. W sytuacji, gdy spadkodawca pozostawił po sobie kilka testamentów, otwiera się i ogłasza je wszystkie. Przy każdym z nich powinna znaleźć się wzmianka o pozostałych testamentach.
Czy samo otwarcie i ogłoszenie testamentu wystarczy?
Otwarcie i ogłoszenie testamentu są zasadniczymi czynnościami postępowania spadkowego, ale nie przesądzają one jednoznacznie o ważności testamentu. O tym dopiero będziemy mogli się przekonać w ramach postępowania w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku, które znajdują się w ramach obowiązków nałożonych na sąd spadku.
Przy otwarciu i ogłoszeniu testamentu sporządzany jest protokół, w którym znajdują się informacje opisujące stan zewnętrzny tego dokumentu, a także wymienia się jego datę, datę złożenia i osobę, która testament złożyła. Następnie na samym testamencie dokonuje się wzmianki z datą otwarcia i ogłoszenia. O dokonanym otwarciu i ogłoszeniu testamentu sąd spadku albo notariusz zawiadamia w miarę możności osoby, których rozrządzenia testamentowe dotyczą, oraz wykonawcę testamentu i kuratora spadku. Notariusz niezwłocznie zawiadamia o tym sąd spadku, przesyłając odpis sporządzonego protokołu. Testament wraz z protokołem otwarcia i ogłoszenia przechowuje się w sądzie spadku, chyba że został złożony u notariusza. Jednakże na żądanie sądu spadku notariusz przesyła złożony testament temu sądowi.
Testament jako dokument urzędowy
Po otwarciu i ogłoszeniu, testament nabiera mocy dokumentu urzędowo stwierdzonego. Czynności te są arcyważne, ponieważ rodzą daleko idące skutki materialnoprawne, o których mówi art. 1007 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z jego brzmieniem, roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu. Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku.