Tylko do końca br. roku rolnicy indywidualni mogą nabywać ziemię na powiększenie gospodarstw rodzinnych na zasadach preferencyjnych. Wychodząc naprzeciw postulatom rolników, Prezes ANR dokonał zmian w wewnętrznych uregulowaniach, które mają uspołecznić proces rozdysponowania gruntów rolnych na przetargach ograniczonych oraz uszczelnić system sprzedaży.

Podstawą ustroju rolnego w Polsce jest gospodarstwo rodzinne, mówi art. 23 Konstytucji RP. Artykuł 24 znowelizowanej ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, która weszła w życie 3 grudnia 2011 r. podkreśla, że „Agencja gospodaruje mieniem w drodze: w pierwszej kolejności sprzedaży mienia w całości lub jego części…”. A kierunki polityki prywatyzacji państwowych gruntów nakreśliło Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 30 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego trybu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa i ich części składowych. Z dokumentów tych wynika, że podstawowym zadaniem Agencji jest prywatyzacja państwowych gruntów z korzyścią dla gospodarstw rodzinnych poprzez sprzedaż.

Uspołecznienie przetargów ograniczonych

Już w ubiegłym roku (5 marca 2012 r.) Agencja wprowadziła nowe zasady sprzedaży nieruchomości rolnych na powiększenie gospodarstw rodzinnych. Wszystkie nieruchomości o powierzchni powyżej 1 ha, przeznaczone w planie lub studium na cele rolne, położone poza granicami miast, nieatrakcyjne pod względem możliwości wykorzystania na inwestycje, przeznaczane są do sprzedaży w trybie przetargu ograniczonego dla rolników indywidualnych powiększających gospodarstwa rodzinne. Jeżeli przetarg ten nie jest skuteczny, a istnieje zainteresowanie ze strony innych kategorii osób lub podmiotów, które mogą uczestniczyć w przetargu ograniczonym, np. osoby posiadające kwalifikacje rolnicze lub pracownicy PGR zamierzający utworzyć gospodarstwo rodzinne – Agencja organizuje przetarg ograniczony również dla tych osób. Jeżeli i ten okaże się nieskuteczny, kolejny jest już przetargiem nieograniczonym.

Agencja zmieniła również zasady dotyczące określania powierzchni gruntów wystawianych do przetargu. Powierzchnia wystawianej nieruchomości nie powinna przekraczać średniej powierzchni gospodarstwa rolnego w danym województwie lub średniej krajowej (10,38 ha) lub 150 proc. tej powierzchni. Te średnie powierzchnie ogłaszane są corocznie przez Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Ponadto przy ustalaniu powierzchni gruntów wystawianych do sprzedaży w przetargu ograniczonym jest brana także pod uwagę struktura obszarowa okolicznych gospodarstw rolnych oraz zapotrzebowanie miejscowych rolników.

Średnia wielkość powierzchni gruntów rolnych w gospodarstwie rolnym w poszczególnych województwach w 2012 roku.

Źródło: ARiMR

Agencja w większym stopniu niż w latach poprzednich współpracuje z izbami rolniczymi w celu uspołecznienia procesu sprzedaży. Oddziały terenowe Agencji uzgadniają z nimi wystawianie na przetargi nieruchomości rolnych niezabudowanych o powierzchni przekraczającej 150 proc. powierzchni gospodarstwa w województwie lub krajowej. Izby opiniują izby również wystawiane do przetargów nieruchomości zabudowanych o powierzchni powyżej 100 ha. Jeśli Agencja z jakichś przyczyn chce wystawić nieruchomości od 2 do 5 ha od razu do przetargu nieograniczonego, zamiar taki również wymaga konsultacji z izbą rolniczą.

Nowe zarządzenia Prezesa ANR

Praktyczna realizacja ustawowych zadań Agencji, do których należy przede wszystkim sprzedaż gruntów na powiększenie gospodarstw rodzinnych, pokazała, że dotychczasowe przepisy prawne nie zabezpieczają w sposób dostateczny interesów rolników indywidualnych, a nawet umożliwiają zakup gruntów osobom, które nie zamierzają prowadzić działalności rolniczej lub chcą je odsprzedać osobom nieuprawnionym do ich zakupu.

W połowie stycznia br. w celu uspołecznienia i uszczelnienia procesu sprzedaży państwowych gruntów Prezes ANR znowelizował trzy zarządzenia w sprawie: sprzedaży nieruchomości Zasobu WRSP, zasad dzierżawy nieruchomości oraz zabezpieczenia należności ANR.

Dokonane zmiany w wewnętrznych uregulowaniach mają na celu uspołecznienie procesu rozdysponowania gruntów rolnych Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa na przetargach ograniczonych oraz uszczelnienie systemu sprzedaży z korzyścią dla rolników indywidualnych zainteresowanych powiększaniem gospodarstw rodzinnych w całym kraju.

Ponadto przedstawiciele rolników wskazani przez Izbę Rolniczą wchodzą w skład komisji przetargowych. To między innymi na ich wniosek Agencja odstępuje od przeprowadzania przetargów w związku z uzasadnionymi wątpliwościami odnośnie osób mających uczestniczyć w tej procedurze. Również na wniosek Izby Rolniczej oddziały terenowe Agencji będą przeprowadzały ograniczone przetargi ofertowe (pisemne). W tych przetargach przy wyłanianiu potencjalnych nabywców wśród rolników indywidualnych, poza ceną i warunkami płatności, będą brane pod uwagę również inne kryteria, w tym m.in. powierzchnia gospodarstwa potencjalnego nabywcy oraz odległość jego gospodarstwa od sprzedawanej nieruchomości.

Uszczegółowiono również procedury korzystania przez ANR z kodeksowego prawa odkupu. Przewidziano także stosowanie przy sprzedaży na raty nieruchomości rolnych w trybie przetargu ograniczonego oraz w ramach pierwszeństwa nabycia na utworzenie albo powiększenie gospodarstwa rodzinnego, zabezpieczeń jedynie w formie hipoteki oraz weksla in blanco.

Wprowadzono do umów sprzedaży gruntów zbywanych w trybie przetargów ograniczonych postanowienia mające na celu zapobieżenie odsprzedaży tych gruntów oraz wykorzystywaniu ich na cele niezwiązane z osobistym prowadzeniem działalności rolniczej.

Preferencje przy zakupie gruntów

Trzeba pamiętać, że maksymalnie do końca 2013 r. rolnicy mają możliwość nabywania gruntów rolnych na zasadach preferencyjnych. Mogą oni korzystać m.in. z możliwości rozłożenia przez Agencję Nieruchomości Rolnych płatności na raty. Agencja może rozkładać rolnikowi indywidualnemu spłatę należności za zakupioną nieruchomość w przetargu ograniczonym i nieograniczonym (lub wydzierżawioną w drodze przetargu) na roczne lub półroczne raty z preferencyjnym oprocentowaniem w wysokości 2 proc. rocznie na okres do 15 lat, pod warunkiem że jeszcze przed zawarciem umowy wpłaci on co najmniej 10% ceny nieruchomości. Natomiast w przypadku nabywania gruntów rolnych w ramach pierwszeństwa w nabyciu, dotyczy to głównie dzierżawców, którzy nie są rolnikami indywidualnymi i nie zostali dzierżawcami w wyniku postępowania przetargowego, oprocentowanie wynosi 5,80 proc. (stawka ta obowiązuje do 31 marca 2013 r.).

Możliwość stosowania preferencyjnego oprocentowania zapewnia ww. rolnikom Decyzja Rady UE z 20 listopada 2009 r. w sprawie przyznania przez władze Rzeczpospolitej Polskiej pomocy państwa na zakup nieruchomości rolnych w okresie od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2013 r. (Dz. Urz. UE L 4 z 8.1.2010, s. 89). Warto zwrócić uwagę, że obecnie obowiązuje uszczegółowiona definicja rolnika indywidualnego zapisana w znowelizowanej ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. 2003 r. Nr 64 poz. 592 z późn. zm.). Za rolnika indywidualnego uważa się osobę fizyczną będącą właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha, posiadającą kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie, na obszarze której położona jest jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i prowadzącą przez ten okres osobiście to gospodarstwo.

Warto odnotować, że obecnie polscy rolnicy indywidualni mają najlepsze w historii warunki nabywania państwowych gruntów od Agencji Nieruchomości Rolnych.

Biuro Rzecznika Prasowego