W Polsce istnieje ponad 300 gmin, których ponad 50 proc. powierzchni, pokrywają parki narodowe, rezerwaty przyrody oraz obszary Natura 2000. Choć przyrodniczo jest to nieoceniony skarb, to dla budżetów gmin jest to ogromne obciążenie. Dzieje się tak za sprawą ograniczeń w gospodarowaniu tymi prawnie chronionymi obszarami. PSL chce przyznać specjalną subwencję budżetową gminom, żeby wesprzeć ich rozwój i poprawić warunki życia społeczności lokalnych.
W sukurs gminom idzie Klub Parlamentarny PSL. Jego inicjatywa legislacyjna pozwoli wyrównać ubytki w dochodach własnych gmin, na których terenach znajdują się znaczne powierzchnie obszarów przyrodniczych, wynikające z prawnych ograniczeń w gospodarowaniu i inwestowaniu na tych terenach. A co więcej, sprawi, że gminom będzie wręcz zależeć na posiadaniu na swoich terenach i tworzeniu nowych obszarów chronionych. Będziemy zatem mieli do czynienia z podwójnym pozytywnym dla samorządów gminnych skutkiem. Po pierwsze, nastąpi stopniowe wyrównywanie poziomu życia mieszkańców gmin „chronionych” ze względu na większe możliwości finansowania ich zadań własnych. A po drugie inicjatywa przyczyni się pośrednio do ustanawiania na ich terenach nowych obszarów chronionych.
Warto zauważyć, iż propozycja legislacyjna Klubu Parlamentarnego PSL wychodzi tym potrzebom naprzeciw. Chodzi w niej o połączenie dwóch priorytetów: ustanowienie nowego mechanizmu wsparcia finansowego gmin „przyrodniczych” z budżetu państwa oraz przeznaczenie tych kwot na dowolnie wybrany przez gminę cel. Pozwoli to gminom zaspokoić ich realne potrzeby oraz propagować ideę ochrony środowiska poprzez utrzymywanie dotychczasowych i ustanawianie nowych obszarów o walorach przyrodniczych. Wszak stanowią one dobro wspólne wszystkich obywateli.
A jak wygląda wysokość kwot bazowych subwencji? Określono je na poziomie
160 zł/hektar (parki narodowe i rezerwaty przyrody) oraz 80 zł/hektar obszarów Natura 2000 w odniesieniu do porównywalnych kwot wsparcia finansowego gmin „przyrodniczych” w innych krajach Unii Europejskiej.
Ustawa dla gmin „przyrodniczych”
Przewodniczący Klubu Parlamentarnego PSL Jan Bury podkreślił, że Stronnictwo lada dzień złoży projekt, który umożliwi wspieranie finansowe takich gmin. Argumentował, że potrzebują one szczególnego podejścia przez ministra finansów, ministra środowiska, rząd i parlament. – Mówimy o 300 gminach, które w pierwszym etapie chcielibyśmy objąć wsparciem. Zapominamy o tym, że są miejsca w Polsce, gdzie nie ma strefy ekonomicznej i nigdy nie będzie, gdzie nie ma wielkich inwestorów, wielkich fabryk, kominów i nie będzie ich nigdy. Bo tam są parki narodowe, ściśle chronione parki przyrody, tam jest Natura 2000. Tam jest piękna przyroda, do której często uciekamy z wielkich miast, ale nikt nie zapytał, jak sobie te gminy radzą dzisiaj po tych regulacjach – przekonywał Jan Bury.
Co znajdziemy w inicjatywie dotyczącej wsparcia finansowego gmin o ograniczonych możliwościach rozwojowych ze względu na położenie w granicach obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych
1.Ustawa wprowadza nowy mechanizm finansowania gmin (w oparciu o istniejące już rozwiązania prawne uregulowane w ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego), w których granicach administracyjnych położone są znaczne obszary przyrodnicze, prawnie chronione – mechanizm subwencji środowiskowej jako środowiskowej części subwencji ogólnej;
2.Subwencja środowiskowa będzie przyznawana z budżetu państwa, tym gminom które spełnią warunki określone w ustawie. Szacunkowe obciążenie budżetu państwa wskutek wprowadzenia subwencji to ok. 350- 400 mln zł.
3.Subwencja będzie przyznawana za obecność na terenie gminy obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych tj. parków narodowych, rezerwatów przyrody oraz obszarów Natura 2000.
4.warunek uzyskania subwencji: ponad 50% powierzchni gminy zajmują obszary o szczególnych walorach przyrodniczych.
5. Subwencja będzie obliczana w oparciu o wzór bazujący na powierzchni obszaru chronionego znajdującego się w granicach administracyjnych gminy (liczony w hektarach powierzchni lądowej), przy założeniu kwot bazowych „dofinansowania” ustalonych ustawowo z uwzględnieniem tego, że powierzchnie różnych obszarów nakładające się na siebie nie będą podwójnie dofinansowane (tzn. jeżeli obszary Natura 2000 pokrywają się z obszarami parku narodowego, subwencja będzie wypłacana tylko jeden raz – za obszary chronione parków narodowych – w wysokości uzależnionej od liczby hektarów parku narodowego znajdujących się na obszarze poszczególnej gminy);
6. Ustawa określa kwoty bazowe subwencji: 160 zł za hektar powierzchni parku narodowego i rezerwatu przyrody, oraz 80 zł za hektar powierzchni obszaru Natura 2000. Kwoty te wynikają z ograniczeń prawnych występujących w gospodarowaniu i inwestowaniu na tych obszarach chronionych: praktycznie 100 proc. ograniczenia w gospodarowaniu na obszarach parków narodowych i rezerwatów z uwagi na najściślejszą ochronę, częściowe ograniczenia w gospodarowaniu na obszarach Natura 2000 – mniej ścisła ochrona. Kwoty te będą corocznie waloryzowane w oparciu o wskaźnik inflacji.
7. Ustawa będzie dotyczyć ponad 300 gmin.
Robert Matejuk