Do ograniczenia praw rodzicielskich może dojść wtedy, gdy rodzice nie radzą sobie z wychowaniem pociechy lub na wniosek jednego z nich. Sprawy tego typu są nie tyle trudne, co szczególnie odpowiedzialne, ponieważ sąd kierując się dobrem dziecka musi wybrać rodzica, któremu przyzna pełnię władzy rodzicielskiej. Z praktyki widać, że zadanie to nie jest wcale łatwe, ponieważ nikt z nas nie jest nieomylny.
Władza rodzicielska powstaje wraz z momentem urodzenia się dziecka. Przysługuje ona obojgu rodzicom, aż do momentu uzyskania przez ich pociechę pełnoletniości. Jest ona nie tylko prawem, lecz przede wszystkim obowiązkiem rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka, a także do wychowywania go z uwzględnieniem przede wszystkim dobra swojej pociechy oraz interesu społecznego. Dziecko natomiast, w zamian za to powinno okazać swoim rodzicom posłuszeństwo.
Wykonywanie władzy rodzicielskiej
Prawa i obowiązki wynikające z władzy rodzicielskiej przysługują każdemu z rodziców z osobna, ale w najważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka, rodzice powinni podejmować decyzje razem. Ważne jest także to, aby przed podjęciem decyzji skonsultować sprawę z dzieckiem, biorąc pod uwagę jego zdanie, jeżeli pozwala na to rozwój, stan zdrowia, a także stopień dojrzałości. W przypadku, kiedy porozumienie między rodzicami nie jest możliwe lub, gdy jedno z nich uniemożliwia drugiemu udział w istotnych dla dziecka decyzjach, taki spór zostanie rozstrzygnięty przez sąd rodzinny.
Czy władzę rodzicielską można ograniczyć z urzędu?
W sytuacjach zagrożenia dobra dziecka, kiedy rodzice z powodu trudności życiowych nie radzą sobie z obowiązkami wychowawczymi pewne działania podejmie sąd, który może w takim przypadku ograniczyć władzę rodzicielską. Mając na uwadze pomoc rodzinie, może on w szczególności zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania lub skierować rodziców do placówek albo specjalistów zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inne metody na wyjście z trudnej i ciężkiej sytuacji. Sędzia może także określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, jak również poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego, skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi. Ponadto, dopuszcza się również możliwość zarządzenia umieszczenia małoletniego w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej.
Rodzic może wnioskować o ograniczenie władzy rodzicielskiej
Ograniczenie władzy rodzicielskiej może nastąpić także w sytuacji, kiedy rodzice dziecka nie żyją razem. Dotyczy to zarówno rodziców rozwiedzionych, jak i tych żyjących razem bądź w separacji. Sąd w takiej sytuacji może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, a ograniczyć władzę drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka, kierując się dobrem dziecka. Jest to podstawowe kryterium, które rozstrzyga o tym, komu zostanie powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej mające za priorytet zapewnienie dziecku jak najlepszych warunków materialnych i rozwojowych.
W świetle obowiązujących przepisów, możliwe jest przywrócenie władzy rodzicielskiej. Sąd ma prawo także do pozostawienia władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, jeżeli porozumieli się w kwestii jej wykonywania i utrzymywania kontaktów z dzieckiem w sposób zgodny z jego dobrem. Porozumienia w szczególności wymagają kwestie sprawowania pieczy nad dzieckiem, edukacji, ewentualnego leczenia, organizowania wypoczynku, jak również sposobu utrzymywania kontaktów.
Wniosek do sądu
Każdy z rodziców może złożyć wniosek o ograniczenia władzy rodzicielskiej do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka lub do sądu właściwego dla miejsca pobytu, jeżeli dziecko nie ma miejsca zamieszkania.
Należy w nim opisać sytuację i przedstawić powody ograniczenia władzy rodzicielskiej. Tak sporządzone pismo podlega opłacie sądowej w wysokości 40 zł.