29 października 2010 r. wicepremier, minister gospodarki Waldemar Pawlak oraz wicepremier rządu Federacji Rosyjskiej Igor Sieczin podpisali polsko-rosyjskie porozumienie ws. dostaw gazu ziemnego do Polski. Dzięki polsko-rosyjskiemu porozumieniu gaz jest dostarczany do Polski bez przeszkód i w wystarczającej ilości do konsumentów, przedsiębiorstw oraz polskiego przemysłu chemicznego.

 Porozumienie oznacza stabilne dostawy gazu do Polski do 2022 roku , a teraz pojawiła się także realna szansa na obniżenie ceny gazu. Można zatem i trzeba określić je jako sukces. Tymczasem niektóre środowiska polityczne – właśnie z pobudek politycznych posługują się kłamstwem, bezpardonowo atakują i oczerniają wicepremiera Waldemara Pawlaka i PSL za tą umowę, a opinię publiczną wprowadzają w błąd. My pokazujemy fakty.

I. Kto podpisywał wcześniejsze protokoły

Porozumienie między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o budowie systemu gazociągów dla tranzytu gazu rosyjskiego przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i dostawach gazu rosyjskiego do Rzeczypospolitej Polskiej, sporządzone w Warszawie dnia 25 sierpnia 1993 r. podpisali: Henryk Goryszewski wiceprezes Rady Ministrów, Minister, przewodniczący Rady Ekonomicznej oraz Oleg Łobow – wicepremier Rosji.

Główne punkty Porozumienia to:

• § na terytorium Polski budowany będzie system gazociągów tranzytowych o docelowej zdolności przesyłu gazu ziemnego do 67 mld m³ rocznie,
• § strona Rosyjska zapewnia stopniowe zwiększanie wielkości dostaw gazu ziemnego do Polski w ramach budowanego systemu gazociągów tranzytowych do poziomu 14 mld m³rocznie w 2010 roku, ponad wielkości dostaw w ramach istniejącego obecnie systemu przesyłowego,
• § gaz ziemny dostarczany z Federacji Rosyjskiej do Rzeczypospolitej Polskiej systemem gazociągów tranzytowych dla potrzeb Polski nie będzie reeksportowany do krajów trzecich.

Protokół między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej w sprawie przedsięwzięć organizacyjnych zmierzających do zapewnienia realizacji Porozumienia między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o budowie systemu gazociągów dla tranzytu gazu rosyjskiego przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i dostawach gazu rosyjskiego do Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 sierpnia 1993 roku, podpisany w Warszawie dnia 18 lutego 1995 r. przez Marka Pola – minister Przemysłu i Handlu oraz pana Olega Dawydowa – wicepremiera Rosji.

Główne punkty Protokołu to:

• określenie wielkości dostaw gazu zimnego do Polski na lata 1997-2010/ rok1997 – 3 mld m³,

     rok 2010 – 14 mld m³

• Protokół dodatkowy do Porozumienia między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o budowie systemu gazociągów dla tranzytu rosyjskiego gazu przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i dostawach rosyjskiego gazu do Rzeczypospolitej Polskiej z 25 sierpnia 1993 r., podpisany w Warszawie dnia 12 lutego 2003 r. przez Pana Marka Pola – wicepremiera, Ministra Infrastruktury oraz Pana Wiktora Christienko – wicepremiera Rosji.

Główne punkty Protokołu to:

• Wydłużenie okresu dostaw gazu ziemnego do Polski do roku 2022, zgodnie z poniższym zestawieniem:
  • 2003 rok – 6600 mln m³.
  • lata 2004-2005 po 7000 mln m³
  • lata 2006-2007 po 7100 mln m³
  • lata 2008-2009 po 7300 mln m³
  • lata 2010-2014 po 8000 mln m³
  • lata 2015-2022 po 9000 mln m³

• dostawy rosyjskiego gazu ziemnego do Polski realizowane będą w podziale na istniejące punkty zdawczo-odbiorcze: Kondracki – 2880 mln m³, pozostała zakontraktowana wielkość przez Drozdowicze, Wysokoje i Tietireowka.

II. Negocjacje polsko-rosyjskie

1 stycznia 2009 r., w związku z rosyjsko-ukraińskim kryzysem gazowym, dostawy gazu ziemnego do Polski w ramach umowy sprzedaży gazu ziemnego zawartej pomiędzy PGNiG SA a RosUkrEnergo AG., z dnia 17 listopada 2006 r. obowiązującej do dnia 1 stycznia 2010 r. zostały wstrzymane. Zgodnie z obowiązująca umową  RosUkrEnergo AG miał dostarczać do Polski około 2,35 mld m³ (wg PN) gazu ziemnego co stanowiło około 22 proc. importu tego paliwa. Brakujące ilości gazu zostały częściowo zastąpione kontraktem zawartym pomiędzy PGNiG SA a OOO „Gazprom Eksport” z dnia 1 czerwca 2009 r. (tzw. kontrakt letni). Kontrakt ten przewidywał dostawy w ilości 1,025 mld m³ (wg Polskiej Normy). Odbiór gazu w ramach ww. kontraktu rozpoczął się początkiem czerwca 2009 r. i trwał do końca września 2009 r. Dostawy te pozwoliły zgromadzić odpowiednie zapasy w podziemnych magazynach gazu i w ten sposób przygotować się do sezonu jesienno-zimowego 2009/2010.

Wstrzymanie przez RosUkrEnergo AG dostaw gazu do Polski zmusiło PGNiG SA do poszukiwania nowego podmiotu, mogącego świadczyć usługi dostawy gazu dla zbilansowania dostaw. PGNiG SA prowadziło działania mające na celu pozyskanie dodatkowych ilości gazu w punkcie Mallnow na granicy polsko-niemieckiej oraz w punktach Włocławek i Lwówek na gazociągu jamalskim. Rozmowy prowadzone były z firmami: E.ON Ruhrgas AG, Gas Terra B/V (Holandia), VNG AG, oraz Wingas GmBH & Co. KG oraz GDF Suez. Prowadzone rozmowy nie przyniosły jednak oczekiwanego rezultatu zakontraktowania dostaw.

W związku z powyższym PGNiG SA zmuszone zostało do rozpoczęcia negocjacji długoterminowego kontraktu na dostawy gazu zawartego w dniu 25 września 1996 r. z OOO „Gazprom Eksport”. Strona rosyjska uwarunkowała jednak zwiększenie dostaw gazu w ramach ww. kontraktu, zawarciem aneksu do Porozumienia między Rządem RP a Rządem FR z 1993 r. Donald Tusk prezes Rady Ministrów w marcu 2009 r. wyraził zgodę na rozpoczęcie negocjacji międzyrządowych, które trwały do października 2010 r.

W tym obszarze należy podkreślić ważną rolę Komisji Europejskiej. Przedstawiciele Komisji Europejskiej brali czynny udział w negocjacjach, pełniąc rolę doradczą. Zaangażowanie przedstawicieli Komisji Europejskiej dotyczyło kwestii związanych ze zgodnością porozumienia gazowego z prawem UE. Po zakończeniu negocjacji ze stroną rosyjską Rada Ministrów w dniu 26 października 2010 r. przyjęła stosowną uchwałę w sprawie związania RP protokołami porozumienia międzyrządowego poprzez ich podpisanie.

W dniu 29 października 2010 r. w Warszawie podpisane zostały przez Waldemara Pawlaka wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Gospodarki oraz Igora Sieczina wicepremiera Federacji Rosyjskiej protokoły porozumienia międzyrządowego o dostawie rosyjskiego gazu do Polski.

W tym samym dniu podpisany został aneks do tzw. kontraktu jamalskiego pomiędzy PGNiG SA i OOO „Gazprom Eksport”.

Wynegocjowane porozumienie przewiduje dostawy gazu do 2022 r. (w tym zakresie nie dokonano żadnych zmian), oraz przewiduje zwiększenie dostaw gazu z FR do Polski do następujących poziomów (wg Polskiej Normy):

• w 2010 r. – 9,03 mld m³;
• w 2011 r. – 9,78 mld m³;
• w latach 2012-2022 – 10,25 mld m³ rocznie;

Jednocześnie należy podkreślić, iż podpisane protokoły porozumienia międzyrządowego stanowią że: „Strony dążą do tego, aby odpowiednie podmioty gospodarcze Rzeczypospolitej Polskiej oraz Federacji Rosyjskiej w możliwie krótkim terminie podpisały nowy kontrakt na przesył gazu ziemnego przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2020-2045 w wysokości około 28 mld m³ rocznie.”

• W wyniku zakończonych w dniu 29 października 2010 r. negocjacji międzyrządowych:
• uległy zwiększeniu dostawy gazu ziemnego z Gazpromu (wyeliminowano pośredników dostarczających gaz z kierunku wschodniego),
• wyznaczono OGP Gaz – System SA na operatora na polskim odcinku gazociągu jamalskiego,
• możliwe są dostawy gazu ziemnego do Polski z kierunku zachodniego poprzez gazociąg Jamał-Europa Zachodnia przy wykorzystaniu usługi rewersu wirtualnego.
• zniesiona została klauzula reeksportu rosyjskiego gazu,
• uregulowano sposób zarządzania SGT EuRoPol GAZ SA,
• uregulowano kwestie sporne dotyczące opłat za zrealizowane w okresie 2006-2009 usługi przesyłowe gazu ziemnego przez terytorium Polski (zgodnie z porozumieniem Spółek),
• uregulowano zagadnienia związane z kalkulacją stawki taryfowej za przesył gazu ziemnego.

III. Działania dywersyfikacyjne

Dążąc do zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego Polski podjętych zostało szereg działań inwestycyjnych których celem jest rozbudowa sytemu przesyłowego dzięki czemu możliwy będzie import tego paliwa z innych niż dotychczasowe kierunki. Należy tutaj wspomnieć takie inwestycje jak:

• budowa terminalu do odbioru gazu skroplonego (LNG) na polskim wybrzeżu;
• połączenie krajowego systemu przesyłowego z systemami krajów sąsiadujących, tj.:

−       połączenie gazowe ze złożami skandynawskimi,

−       rozbudowa połączenia z Niemcami w rejonie Lasowa (zrealizowane w styczniu 2012 r.),

−       budowa połączenia międzysystemowego z Czechami w okolicy Cieszyna (zrealizowane we wrześniu 2011 r.).,

−       połączenie międzysystemowe Polska-Litwa (etap analizy),

−       połączenie międzysystemowe Polska-Słowacja (etap analizy).

Niezwykle istotnym jest także fakt, że dzięki podpisaniu w dniu 29 października 2010 r. protokołów o wniesieniu zmian do Porozumienia między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o budowie systemu gazociągów dla tranzytu rosyjskiego gazu przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i dostawach rosyjskiego gazu do Rzeczypospolitej Polskiej, z 25 sierpnia 1993 r., oraz wyznaczeniu przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w dniu 17 listopada 2010 r. Operatora Gazociągów Przesyłowych Gaz-System SA operatorem systemu przesyłowego gazowego na znajdującym się na terytorium Polski odcinku gazociągu Jamał-Europa Zachodnia, możliwe są dostawy gazu ziemnego do Polski poprzez ten gazociąg z kierunku zachodniego, przy wykorzystaniu usługi rewersu wirtualnego. Przy wykorzystaniu rewersu wirtualnego można, z rynku spotowego dostarczyć do Polski około 2,3 mld m³ gazu ziemnego. W roku 2011 dostarczono do Polski tą drogą około 400 mln m³ gazu ziemnego.

Rozbudowa PMG

Zgodnie ze strategią PGNiG SA jednym z celów o najwyższym priorytecie jest zapewnienie odpowiednich pojemności magazynowych, które po 2015 roku powinny wynieść około 3 mld m³ (obecnie wynoszę one ok. 1,8 mld m³). Strategia PGNiG przewiduje że w okresie 2011-2015 zostanie na ten cel przeznaczone około 1,55 mld zł. Inwestycje związane z rozbudową PMG są wspierane środkami z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ).

Projekt budowy terminalu LNG w Świnoujściu

Budowa terminalu gazu skroplonego (LNG) w Świnoujściu umożliwi realizowanie dostaw gazu z pominięciem tradycyjnych szlaków transportowych i związanych z tym ograniczeń, co do wyboru dostawcy paliwa. Powstanie terminalu gazu skroplonego LNG na polskim wybrzeżu przyczyni się do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego kraju. Kolejne etapy tego projektu dywersyfikacyjnego to zakup skroplonego gazu ziemnego oraz organizacja transportu morskiego na polskim wybrzeżu.

Zgodnie z przyjętym harmonogramem prac rozpoczęcie budowy terminalu LNG nastąpiło w II połowie 2010 r., natomiast zakończenie budowy i rozpoczęcie eksploatacji planowane jest na II połowę 2014 r. Początkowa zdolność regazyfikacyjna terminalu planowana jest na 5 mld m³/rok, z możliwością zwiększenia do 7,5 mld m³/rok.

Realizacja projektów połączeń międzysystemowych

Realizacja przez OGP Gaz-System S.A. projektów budowy połączeń międzysystemowych (interkonektorów) zapewni możliwości przepływu strumienia gazu w dwóch kierunkach,  a tym samym umożliwi wymianę handlową z rynkami sąsiadującymi.

Połączenie gazociągiem ze złożami skandynawskimi

Projekt budowy gazociągu Baltic Pipe jest elementem szerszej koncepcji importu gazu ze złóż skandynawskich na Morzu Północnym, nowym korytarzem transportu gazu poprzez Danię i Morze Bałtyckie zakładającej dodatkowo wybudowanie gazociągu Skanled łączącego złoża norweskie z Danią oraz modernizację duńskiego systemu przesyłowego.

Połączenie międzysystemowe Polska – Litwa

W dniu 30 kwietnia 2010 r. OGP Gaz – System SA i Lietuvos Dujos złożyły wspólny wniosek o dofinansowanie projektu „Analiza uwarunkowań realizacji projektu połączenia Polska-Litwa i studium wykonalności dla połączenia Polska-Litwa” w ramach Trans – European Networks – Energy (TEN-E). W grudniu 2010 r. projekt został wpisany przez Komisję Europejską na listę projektów dofinansowywanych z programu TEN-E 2010.

Połączenie międzysystemowe Polska – Słowacja

W styczniu 2011 r. spółki OGP Gaz-System SA oraz OSP EUROSTREAM– słowacki operator systemu przesyłowego, podpisały list intencyjny w zakresie współpracy dotyczącej możliwości budowy gazociągu Polska-Słowacja.

Planowane połączenia Polska – Słowacja mogłoby stanowić element Korytarza Północ-Południe, który stworzyłby min. możliwość korzystania z terminalu do odbioru skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu odbiorcom z Europy Środkowej z wykorzystaniem polskiej infrastruktury przesyłowej.

IV. Ceny gazu ziemnego

 Ceny gazu ziemnego nigdy nie były elementem negocjacji porozumienia międzyrządowego z Federacją Rosyjską. Po zakończeniu ostatnich negocjacji gazowych (października 2010 r.) PGNiG rozpoczęło negocjacje z Gazpromem w sprawie nowych warunków cenowych na gaz importowany do Polski (kwiecień 2011 r.). Mając na uwadze brak porozumienia, zgodnie z art. 15 Kontraktu Jamalskiego PGNiG złożyło wniosek do arbitrażu w przedmiotowej sprawie. Art. Ten przewiduje, że w przypadku braku porozumienia stron w ciągu 6 miesięcy od daty żądania renegocjacji cen, każda ze stron ma prawo przekazać sprawę do sądu arbitrażowego z siedzibą w Sztokholmie.

Już niebawem powinno być osiągnięte porozumienie Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa z rosyjskim Gazpromu w sprawie obniżki cen gazu. O możliwości obniżenia ceny gazu dostarczanego przez Gazprom do Polski mówił w Moskwie wiceprezes Gazpromu Aleksandr Miedwiediew. „Możliwe jest porozumienie, które uwzględnia wzajemnie korzystne warunki kontraktu. Negocjacje prowadzi oczywiście PGNiG i strona rządowa nie może i nie chce w nie ingerować. Może jedynie formułować swoje oczekiwania. Zdaniem wicepremiera Waldemara Pawlaka możliwe jest więc zakończenie rozmów przed arbitrażem – tym bardziej, że czas już, aby Polska płaciła za gaz o pół dolara mniej niż Niemcy. To byłoby zgodne z prawami fizyki i geografii. W ocenie wicepremiera byłoby sprawiedliwe, gdyby udało się obniżyć ceny rosyjskiego gazu, gdyż w 2006 r. doszło do „wymuszenia” na polskim rządzie 10-procentowej podwyżki cen tego surowca.

A jak do tego doszło? Prasa podawała osobę, która winna jest wadliwej umowy gazowej z  2006 r. Podczas posiedzenia sejmowej Komisji Skarbu wiceminister skarbu Mikołaj Budzanowski ujawnił korespondencję z 2006 roku pomiędzy ówczesnym ministrem skarbu Wojciechem Jasińskim a władzami PGNiG. – Minister Jasiński wydał zgodę na zawarcie porozumienia gazowego przyznając jednocześnie, że nie miał czasu przeanalizować jego treści – powiedział Mikołaj Budzanowski. Według Budzanowskiego było to rażące zaniedbanie ze strony szefa resortu skarbu, gdyż to on osobiście odpowiadał za zawarcie porozumienia. Tak więc, wskutek niefrasobliwości ministra skarbu w rządach PiS Wojciecha Jasińskiego Polska więcej płaci za gaz. Jasiński bez analizy zgodził się na zawarcie z Rosjanami kontraktu podnoszącego ceny gazu o 10 proc. „Ze względu na ograniczony czas do wyrażenia opinii MSP nie miało możliwości analizy przekazanego projektu Umowy. Nie mniej (…) wyrażam zgodę na zawarcie Umowy sprzedaży gazu ziemnego” – czytamy w piśmie z 15 listopada 2006, podpisanym przez Jasińskiego.

Tomasz Posadzki