PSL przedstawiło projekt ustawy o wsparciu rodzicielstwa poprzez finansowanie składek na ubezpieczenie społeczne rodziców sprawujących opiekę nad dzieckiem. To pierwszy dokument w ramach zapowiadanego przez Stronnictwo pakietu społecznego. PSL chce w ramach pakietu zgłosić co najmniej kilkanaście propozycji, w tym ustawowych, a dotyczących m.in. podniesienia progów dochodowych uprawniających do pomocy społecznej oraz pomocy rodzinie, a oraz finansowania przedszkoli z budżetu państwa.
Dlaczego ta ustawa jest tak ważna i potrzebna
– Pakiet społeczny jest elementem doskonalącym reformy, żeby były one praktyczną realizacją społecznej gospodarki rynkowej – argumentuje prezes PSL, wicepremier Waldemar Pawlak.
Rząd przystąpił do przebudowy systemu emerytalnego. Chodzi o to, żeby system ten był dostosowany do zmieniającej się struktury demograficznej Polski. To zostało zapowiedziane w exposé Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2011 r. Jednak samo przedłużenie okresu pracy wymaganego do osiągnięcia wieku emerytalnego nie rozwiązuje problemów związanych z niekorzystną strukturą demograficzną Polski. A z taką, niestety, będziemy mieli do czynienia przez najbliższe lata. Dlatego podczas rozmów koalicyjnych Polskie Stronnictwo Ludowe zaproponowało przyjęcie pakietu rozwiązań prawnych, który sprzyjałyby poprawie struktury ludnościowej kraju. Jednym z takich istotnych rozwiązań jest przedstawiona propozycja ustawy o wsparciu rodzicielstwa poprzez finansowanie składek na ubezpieczenie społeczne rodziców sprawujących opiekę nad dzieckiem.
Proponowane rozwiązania zmierzają w kierunku realizacji dwóch celów:
1) poprawienia sytuacji demograficznej kraju;
2) usunięcie dyskryminacji osób, które podlegają samozatrudnieniu, prowadzą działalności gospodarczą lub są ubezpieczone w KRUS.
W ciągu najbliższych kilkudziesięciu lat zmiany demograficzne w Polsce doprowadzą do znacznego zmniejszenia liczby osób w wieku produkcyjnym. Jak wynika z prognoz Eurostatu począwszy od 2010 r. liczba ludności w wieku 18-59/64 lat w Polsce zacznie się obniżać. Szacuje się, że w 2050 r. populacja tej grupy osób zmniejszy się o 31% czyli o 7,6 mln osób w porównaniu z 2007 r. Proces ten będzie wynikać przede wszystkim ze zmniejszenia się liczebności grupy osób w wieku 0-24 lat przy jednoczesnym wzroście liczby osób w wieku emerytalnym. Udział pierwszej z grup w populacji obniży się z 36% w 2007 r. do zaledwie 25% w 2050 r., natomiast osób starszych wzrośnie dwukrotnie z 15,7 do 33,8%. Jednocześnie znacznym wahaniom będzie podlegać liczebność osób w wieku niemobilnym, co bezpośrednio będzie wynikać z wchodzenia w ten wiek osób urodzonych w wyżu demograficznym z początku lat osiemdziesiątych. Taka sytuacja nie sprzyja rozwojowi społecznemu. Młode społeczeństwa rozwijają się, bowiem szybciej i są bardziej elastyczne. Starzenie się społeczeństwa polskiego w przyszłości może doprowadzić do spadku dynamizmu polskiej gospodarki a w perspektywie także do spowolnienia, czy wręcz stagnacji w rozwoju gospodarczym. Nadto brak zastępowalności pokoleń może spowodować upadek systemu emerytalnego, gdyż coraz większa liczba osób starszych będzie na utrzymaniu zmniejszającej się liczby osób w wieku produkcyjnym. A zatem już teraz niezbędne jest wprowadzenie mechanizmów prawnych, które odwrócą tę niebezpieczna tendencję. Mechanizmy te powinny zachęcać młodych ludzi do posiadania dzieci. Co istotne, doświadczenia związane z ostatnią tzw. „nowa emigracją” pokazują, że Polacy w krajach Zachodniej Europy, w których obowiązują rozwiązania przyjazne dla rodziny znacznie częściej niż ich rówieśnicy w kraju decydują się na posiadanie dzieci.
Dlatego zaproponowane rozwiązania, w tym przede wszystkim możliwość opłacania składek z budżetu państwa także za osoby nieubezpieczone, mają sprawić aby osoba, która decyduje się na dziecko, mogła spokojnie podjąć się nad nim opieki bez obawy, że za ten okres nie będą jej liczone składki na ubezpieczenie społeczne. Projekt ustawy jest swego rodzaju propozycją „kontraktu” zawieranego pomiędzy rodzicem a państwem. Rodzic zobowiązuje się do opieki nad dzieckiem lub dziećmi, w zamian za to z budżetu państwa są pokrywane jego składki na ubezpieczenie społeczne.
W obecnym systemie prawnym dyskryminuje się rolników i osoby prowadzące jednoosobowa działalność gospodarczą. Osoby te nie mogą mieć sfinansowanej przez państwo składki za czas korzystania z urlopu wychowawczego. Rozwiązanie takie stoi w sprzeczności z wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasady równości wobec prawa. Trudno bowiem zrozumieć dlaczego osoby ubezpieczone w innym systemie ubezpieczenia albo nie pracujące na etacie, mają mieć gorszą sytuację prawną, niż osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę.
Proponowana ustawa znosi tę nierówność
Art. 1 zawiera zakres podmiotowy ustawy. Dotyczy ona: osób ubezpieczonych w KRUS, osób prowadzących jednoosobową pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, a także osób nieubezpieczonych pod warunkiem, gdy spełnią warunki określone w art. 2.
Art. 2 określa warunki korzystania z pomocy – jest nią sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem na okres do 3 lat. Łączny okres finansowania składek nie może przekroczyć 3 lat na każde dziecko. Okres ten jednak nie jest uzależniany od liczby dzieci. Jeśli dana osoba posiada kilkoro dzieci za okres opieki na każdym z nich będzie opłacana składka. W art. 3 określono ubezpieczycieli, którzy prowadzą postępowanie w sprawie świadczenia.
Art. 4 określa tryb postępowania w sprawie udzielenia ubezpieczenia. Odbywa się ono na wniosek podmiotów określonych w art. 4 ust. 2. Wniosek będzie składało się na formularzu, którego wzór określi, zgodnie z dyspozycją art. 4 minister właściwy do spraw zabezpieczeniaspołecznego. Art. 5określa termin, w którym ustaje okres ubezpieczenia.
Wedle brzmienia art. 6 osoby, które podlegają pod zakres podmiotowy ustawy, podobnie jak inni ubezpieczeni mogą w trakcie ubezpieczenia podjąć pracę zarobkową albo inną działalność, a także naukę w szkole, o ile nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, za wyjątkiem podejmowania działalności gospodarczej. Jest to uregulowanie sprawdzające się w przypadku osób przebywających na urlopach wychowawczych, a pozwalającym przy braku dostatecznych innych form wsparcia rodziny na realizację jej pełnych potrzeb.
Przepisy art. 7 projektu określają wysokość składki emerytalno-rentowej.
Art. 8 stanowi odesłanie do właściwych ustaw w zakresie trybu postępowania i sposobu postępowanie z wnioskiem.
Przepis art. 9 projektu wprowadza zmianę do ustawy o swobodzie działalności gospodarczej dającą możliwość zawieszenia działalności gospodarczej w sytuacji, gdy dana osoba podejmuje się opieki nad dzieckiem na zasadach określonych w projekcie.
Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2013 r. i ma zastosowanie do osób, których dzieci urodziły się po 31 grudnia 2012 r.
Skutki finansowe dla budżetu państwa i społeczne
Przewidywane skutki budżetowe w związku z wprowadzeniem ustawy w życie szacuje się na kwotę 265 mln złotych w roku 2013 (rok wejścia w życie ustawy). Zapewne koszty wzrosną w latach następnych. Dokładne ich oszacowanie nie jest w pełni możliwe z powodu braku dostatecznych danych ilości osób, które będą mogły skorzystać z projektowanych rozwiązań. Warto jednak pamiętać, iż projekt niesie za sobą pozytywne skutki społeczne, gdyż przyczyni się do wzrostu dzietności a tym samym poprawę sytuacji demograficznej kraju. Nie bez znaczenia pozostaje zrównanie sytuacji rolników oraz osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, przy finansowaniu przez państwo składki za czas korzystania z urlopu wychowawczego. Ponadto projekt ustawy o wsparciu rodzicielstwa poprzez finansowanie składek na ubezpieczenie społeczne rodziców sprawujących opiekę nad dzieckiem jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.